گفتارامیرالمؤمنین علی علیه السلام صفحه 630

خلافت 1- ( این عبارت در حکمت 181 نهج البلاغه هم ذکر شده که در شکایت از خلفاء و اهل عصر خود فرموده است ) ای شگفتا که خلافت به صحابت بوده و به صحابت و به قرابت نباشد ( یعنی اگر فرض کنیم خلافت به سبب همراه بودن با رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و سلّم باشد ، من هم از صحابه آن حضرت می باشم و هم خویش آن بزرگوار ، ولی باید دانست که خلافت ربطی به صحابت ندارد بلکه از جانب خدا باید تعیین گردد ) .

حضرت خطاب به ابی بکر فرموده : که اگر تو به سبب شوری زمام کارهای مردم را به دست گرفتی ، پس چگونه به این رسیدی که صاحبان رأی و مشورت ( بنی هاشم و بزرگان از صحابه ) غایب بودند ، و اگر با خویشاوندی بر دشمنشان غلبه نمودی ، پس غیر تو ( که من باشم ) به پیامبر سزاوارتر و نزدیک تر است ، ( زیرا هم داماد او و هم پسر عمو و هم از نظر کمالات برتر و بالاتر خواهم بود ) .

ص 409

الخلفاء ( عثمان و . . . )

1- للّه سبحانه حکم بیّن فی المستأثر و الجازع 7352 .

الخلاف و الاختلاف

1- الخلاف یهدم الآراء 1080 . خلیفه ها 1- ( این تتمه کلامی است از آن حضرت در کلام 30 نهج البلاغه در باره قتل عثمان که فرموده : اگر من به کشتن او امر کرده بودم کشنده او بودم ، و اگر جلو گیری نموده بودم یاورش بودم ، ولی کسی که او را یاری کرده ( مروان و عدّه ای از بنی امیه ) نمی تواند بگوید : من از کسی که او را خوار نمود بهترم ، و کسی که او را خوار نمود و یاری نکرد نمی تواند بگوید او را یاری نمود کسی که از من بهتر است ، اکنون من حقیقت امر او را بیان می کنم : عثمان خلافت را برای خود اختیار کرد ( بدون مشورت ) و در آن استبداد نشان داد ، پس بد کرد که چنین امری را برگزید ، و شما بی تابی می کردید ، و شما هم در این بی تابی بد کردید ( یعنی حال که خلافت را او غصب کرد شما وظیفه داشتید با مشورت دور او را خلوت کنید ، نکردید و به کشتن او دست زدید ، خودسری نمودید آن گاه این عبارت را بیان می فرماید : ) برای خدای سبحان است حکم ثابت و آشکار در حق برگزیننده ( خلافت یعنی عثمان ) و بی تابی کننده ( قاتلین او یعنی خداوند در قیامت خود می داند چگونه حکم نماید .

مرحوم خوانساری- رحمه اللّه- احتمال داده مخاطبین حضرت طرفداران عثمان بوده بنا بر این حضرت به آنها چنین فرموده است : که خیلی به

خود رنج ندهید خداوند حاکم علی الإطلاق خواهد بود اگر عثمان خطا کار است که هیچ و گرنه خداوند قاتلین را جزاء دهد و کیفر نماید ) .

ناسازگاری 1- ناسازگاری و مخالفت اندیشه ها را خراب می کند . ( یعنی دست اندر