بخشی از زیباییهای نهج البلاغه صفحه 117

فقط عقل را مخاطب قرار می دهد و برخی تنها وجدان انسان را بدنبال دارند : اطمینانی که وجدان را بعنوان آخرین داور در زمینه ی سود و زیان اشیاء معرفی میکند ، ما درباره ی این موضوع عقیده ای داریم که بطور تفصیل ذیلا شرح میدهیم :

سخنان زیبای علی « ع » از سه قسم بیرون نیست ، بعضی از آنها فقط عقل را مخاطب قرار میدهد و برخی تنها وجدان را مورد خطاب قرار داده و بیشتر آنها عقل و وجدان را با هم مخاطب ساخته است . اما درباره ی سخنانی که تنها عقل را مخاطب قرار داده باید گفت : این سخنان ، هدف اصلی و نتیجه ی قطعی فعالیت های عقل بشمار می رود .

عقلی که با بررسی و دقت خود ، خوبی و بدی زمان را درک نموده و در اثر تجربه های فراوان ، تمام حقایقی که برای او کشف می شود شناخته است . بدین جهت سخنان مزبور از آنجا که ارتباط محکمی با حقایق دارد ، درست بر طبق قواعد هندسی ، دارای حدود و ابعاد ویژه ای القاء می گردد ، از آنسو چون بستگی کاملی نیز با زیبائی بیان دارد در میان اصول ادبی کلاسیکی عرب ، در زیباترین چهارچوب هنری از نظر ماده و صورت ، جلوه می کند .

قسمت دوم

در این نوع حکمت هائی که به عقل متوجه شده

می بینیم علی « ع » اختیار را بدست مردم داده تا خودشان در آنچه می بینند قضاوت کنند و به اختیار خودشان آن را گرفته یا ترک کنند ، و لذا در این نوع حکمت ها صیغه ی طلب بچشم نمی خورد ، تنها چیزی که می بینیم