تجوید فرقان صفحه 132

صفت متفقند، مانند: (ب، ب)، (ت، ت)، (ج، ج)، (ل، ل)،...

یا «جِنسَیْن/ متجانِسَیْن» هستند یعنی، در مخرج متفق ولی در صفت مختلفند، مانند: (د، ط)، (ث، ذ)، (ل، ر)،...

یا «متقاربین» هستند یعنی، قریب المخرج یا قریب الصفه می باشند، مانند: (د، س)، (ث، ت)، (ض، ش)،...(1)-(2)

ادغام تامّ و ادغام ناقص

در ادغام گاهی مُدغَم به طور کامل داخل در مُدغَم فیه شده و اثری از آن به گوش نمی رسد، و گاهی در ادغام اثری از مدغم باقی است (به گوش می رسد) که علمای تجوید اوّلی را «ادغام تامّ» و دومی را «ادغام ناقص» نامیده اند.(3)

و در این باره محمد مرعشی (ت 1150 ه ق) بهترین بیان را داشته، و او گفته است: ادغام (از این نظر) بر دو قسم است: 1- تامّ 2- ناقص.

1- ادغام تامّ: آن است که حرف اوّل ذاتاً و صفتاً، در حرف دوّم خوانده شود، چه «مِثلَین» باشند مانند: «مَدَّ»، و چه «متقاربین» باشند مانند: «اذْ ظَلَمُوا».(4)
2- ادغام ناقص: آن است که حرف اوّل، تنها ذاتاً و نه صفتاً، در حرف دوّم خوانده شود، که در این صورت اثری از صفت حرف اوّل باقی و به گوش می رسد.

و این صفت باقی در حرف اوّل عبارتند از:

1- 1. الحواشی المفهمه، ص 40 ظ؛ نیز ر.ک : عبدالدائم الازهری (ت 870 ه ق): الطرازات المعلمه، ص 34؛ نابلسی (ت 1143 ه ق): کفایه المستفید، ص 15 ظ؛ مرعشی (ت 1150 ه ق): جهد المقل، ص 24 ظ.
2- 2. ر.ک : الدراسات الصوتیه عند علماء التجوید، ص 396-398.
3- 3. ر.ک : مکّی (ت 437 ه ق): الرعایه، ص 231؛ نابلسی (ت 1143 ه ق): کفایه المستفید، ص 17 ظ - 18.
4- 4. نساء/ 64.