- اشاره 7
- الف _ تهیه و نگهداری قرآن در منزل 20
- اشاره 20
- ب _ نظر و استماع به قرآن 21
- تأکید بر تلاوت و قرائت 24
- ج _ تلاوت (قرائت)قرآن 24
- اشاره 26
- آداب تلاوت 26
- 1. طهارت 26
- آداب ظاهری قرائت قرآن 26
- 2. استقبال قبله 27
- 3. درود و صلوات بر آورنده وحی 27
- 5. افتتاح به «استعاذه» و «تسمیه» 28
- استعاذه 28
- 4. دعای افتتاح تلاوت 28
- تسمیه (بسمله) 29
- رابطه استعاذه و تسمیه 30
- سبب مقدم داشتن «استعاذه» بر «تسمیه» 30
- 6. رعایت ترتیل در قرائت 31
- 8. بلند خواندن قرآن آمیخته با تحسین و تزیین و تحزین قرائت 32
- 1. فهم اصل کلام و پی بردن به عظمت کلام الهی 34
- آداب باطنی قرائت قرآن 34
- 4. توجّه به طهارت باطن 35
- 3. رعایت امر و نهی الهی 35
- 2. توجّه و درک عظمت متکلّم 35
- 8 . ترقّی به درجات و مراتب کلام حق 36
- 7. تأثر 36
- 6. تخصیص 36
- 1. تلاوت صحیح و ایمان به خدا 37
- آثار تلاوت قرآن 37
- 9. اهداء ثواب قرائت قرآن 37
- اشاره 37
- 2. تلاوت قرآن و نورانیّت 38
- _ نورانیت و جلاء قلوب 38
- - نورانیت منازل 39
- _ دافع بلای آخرت 40
- 3. تلاوت قرآن و توسعه روزی 40
- _ تعیین کننده درجات بهشت 40
- 4. تلاوت قرآن و جهان آخرت 40
- د - درک معانی و مفاهیم قرآن تلاوت 41
- قابل فهم بودن قرآن برای مردم 42
- عترت ترجمان جدایی ناپذیر وحی 43
- اشاره 44
- الف _ ترجمه 44
- مخاطبین در حوزه درک معانی و مفاهیم قرآن 44
- ب _ تفسیر 46
- اشاره 46
- با اینکه قرآن «تبیان کلّ شی ء» است، چرا به تفسیر نیاز داریم؟ 47
- مرز بین «تفسیر» و «ترجمه» 54
- ج _ تدبّر 55
- مفهوم تدبّر و گسترده آن 55
- مراتب تدبّر 58
- مرز بین «تدبّر» و «تفسیر» 59
- ه_ _ عمل به قرآن و تمسّک به آن 62
- اشاره 64
- چگونگی شکل گیری قرائت و قراءات 65
- نقطه آغازین قرائت و تعلیم قرآن 67
- قرائت واحد یا قراءات مختلف؟ 68
- ب) اسباب کتابتی 72
- الف) تجویز پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به این امر 72
- اشاره 72
- عوامل اختلاف قراءات 72
- ج) عامل لسانی 73
- ضوابط برای تشخیص قرائت صحیح و معتبر 74
- تعاریفی از «قرائت» و «علم قرائت» 77
- نگارش و تدوین قراءات 78
- چگونگی ظهور قرّاء سبعه 79
- چگونگی شکل گیری علم تجوید 84
- تجوید علمی (تدوینی) 89
- تفاوت علم قرائت و علم تجوید 94
- اشاره 95
- تعداد و اسامی «مخارج حروف» 99
- پیشینه ای از مخارج حروف 99
- پیشینه مخارج و صفات حروف 99
- اختلاف در تعداد مخارج حروف 101
- قابل اعتنا بودن ترتیب در حروف متّحد المخرج 102
- مواضع و یا مخارج عام و اصلی حروف 103
- طریقه ترتیب (تقدیم و تأخیر) مخارج حروف 105
- طریق تشخیص مخرج هر حرف 105
- پیشینه ای از صفات حروف 106
- [عصر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله ، امام علی علیه السلام و ابوالاسود دؤلی] 107
- - قرن اوّل 107
- اشاره 107
- بررسی «صفات حروف» در حوزه وضع اصطلاحات 107
- - قرن دوم 108
- - قرن سوم و چهارم 110
- - قرن دوم به بعد 111
- نَبْر 112
- پی گیری منشأ پیدایش چند «صفت» دیگر 112
- تَرْقیق (و تَفْخیم/تَغْلیظ) 114
- بحثی در پیشینه «تعداد صفات حروف» 116
- پیشینه ای از انواع «تقسیمات صفات حروف» 118
- اشاره 120
- پیشینه ای از «رموز به خاطرسپاری صفات حروف» 120
- جهر/همس 120
- اطباق / انفتاح 122
- استعلاء / استفال 122
- ادغام (نون ساکنه و تنوین) 123
- قَلقَلَه 123
- اشاره 125
- پیشینه ای از ادغامات 125
- ادغام «صغیر» و «کبیر» 126
- اشاره 126
- ادغام متماثلین، متجانسین، متقاربین 130
- ادغام تامّ و ادغام ناقص 132
- مقدمه 133
- پیشینه ای از احکام نون ساکنه و تنوین 133
- احکام نون ساکنه و تنوین 134
- پیشینه مراتب اخفاء و کشش غنّه در آن 135
- اشاره 135
- اندازه کشش غنّه 136
- تفصیل سابقه مدّ در توجّهات علمای عربی و تجوید 141
- پیشینه مدّ 141
- حروف مدّ 141
- تعریف مدّ 141
- اشاره 141
- سببهای لفظی مدّ 142
- انواع رابطه حروف مدّ با سکون (التقاء ساکنین) 144
- اشاره 144
- سبب معنوی مدّ 145
- - مدّ تعظیم 145
- - مدّ تبرئه 145
- اشاره 146
- مقادیر مدّ 150
- اشاره 154
- ابزار و شیوه اندازه گیری کشش حروف مدّی 154
- مراقبت از مدّ (مدّ در معرض آسیب) 157
- اشاره 157
- مدّ در مکالمات عربی 161
- اهمیّت و پیشینه وقف و ابتداء 163
- سیری در پیشینه وقف و ابتداء 163
- سابقه طرق وقف بر آخر کلمات 167
- اشاره 169
- نوع توجّه متخصّصان قرائت (قرّاء سبعه) به «وقف و ابتدا» 172
- سابقه علائم وقف 173
- سَکْت 175
- اشاره 176
- امال بحث 177
- اشاره 177
- تفصیل بحث 180
- احکام فقهی مباحث تجویدی مطرح، در حوزه تلاوت قرآن کریم 181
- اشاره 181
- اشاره 182
- استفتاءات (قراءات) 184
- اشاره 189
- ترتیل 189
- استدلال قابل توجّه و تأمّل 191
- اشاره 194
- الف) در نماز 195
- اشاره 200
- اشباع کوتاه / ضربی 200
- استفتاءات [اشباعات] 201
- اشباع کشیده 202
- اشاره 205
- استفتاءات [مخارج حروف] 208
- مقدمه ای در اهمیت موضوع 210
- صفات حروف در آئینه احکام 213
- الف) اداء صحیح حروف و کلمات (عربیّت، اعراب، تبدیل حرفی به حرف دیگر) 213
- ب) محسّنات تجویدی 218
- «ادغام» 219
- خلاصه ای از احکام فقهی ادغام 222
- استفتاءات 222
- «مدّ» 223
- استفتاء 225
- متفرقات 225
- استفتاء 227
- مقدّمه 227
- چند مسأله 228
- استفتاءات 231
- احکام فقهی آیات سجده دار 232
- - تکالیف شرعی قاری قرآن در حین تلاوت 232
- سجده های واجب قرآنی 232
- اشاره 232
- خلاصه سجده تلاوت 239
- سجده های مستحبّی قرآن 240
- «صلوات واجب» 244
- صلوات 244
- «صلوات مستحب» 244
- «اَذکار خاصّ» 246
- اشاره 248
- تعریف «ترتیل» 249
- اشاره 249
- طریق و روش 250
- ترتیل از نگاه امیرمؤمنان علیه السلام 250
- امتیازات و فوائد «ترتیل» 251
- تعریف «تحقیق» 252
- خلاصه 252
- آفات قرائت «تحقیق» 253
- طریقه و روش «تحقیق» 254
- امتیازات و فوائد قرائت «تحقیق» 254
- تعریف «تدویر» 255
- فواید روش «تدویر» 256
- طریقه و روش 256
- اندازه سرعت در قرائت «تدویر» 257
- خلاصه 257
- تعریف «حَدْر» 258
- طریقه و روش 259
- محدودیت قرائت «حَدر» 260
- اندازه سرعت در قرائت «حَدْر» 261
- خلاصه 261
- اشاره 262
- سرعت قرائت در سیره قرائتی معصومین علیهم السلام 263
- تلاوت به «ترتیل» در سه روز اعجاز گونه است! 266
- مقدار سرعت و تأنّی 267
- دلیل سرعت قرائت از دیدگاه «فخر رازی» 269
- ترتیل از دیدگاه برخی اندیشمندان و مفسّران 271
- اشاره 271
- - شیوه ترتیل و مراحل آن 275
- - کمال ترتیل 276
- تعریف «استعاذه» 277
- استعاذه 277
- اشاره 277
- کیفیّت استعاذه 278
- قرّاء سبعه و استعاذه 279
- تغییر، زیادت و نقصان در قالب آیه «استعاذه» 280
- جهر و اخفای «استعاذه» 282
- سنّت کفایی یا سنّت عینی (فرد فرد) «استعاذه» 284
- اشاره 286
- بسمله 286
- تعریف «بسمله» 286
- سیّد آیات 288
- اولین آیه 288
- دیدگاه برخی مفسّران 289
- «بسمله» اختصاصی هر سوره 289
- دیدگاه اجمالی فقهای عظام 290
- ابتدای سوره ها 291
- وجوه قرائت «استعاذه» با «بسمله» 293
- وجوه قرائت پی در پی دو سوره با «تکبیر»، «تهلیل» و «تحمید» 296
- - مشخّصه (مصادیق) کلمات ابتدا به ساکن: 298
- قواعد شروع از ابتدا به ساکن 299
- همزه وصل 299
- - لام امر (ساکن شده) 300
- - تعریف و توضیح «همزه» 301
- باب همزه 301
- خصوصیات همزه وصل 301
- - تعریف همزه وصل 301
- چگونگی تشخیص حرکتِ «همزه وصل» 302
- همزهای وصل «مفتوح»[ اَ ] 302
- فلسفه وجودی «همزه وصل» 302
- همزه های وصل «مکسور»: [ اِ ] 303
- همزه های وصل «مضموم» [ اُ ]: 306
- نکات «همزه وصل» 307
- تعریف «همزه قطع» 311
- همزه قطع «اصلی» و «زاید» 311
- اشاره 313
- اشاره 317
- تجوید الحروف{1} (مخارج حروف) 317
- حلق 321
- اشاره 321
- الف - فضای دهان 323
- اشاره 323
- دهان (فَم) 323
- ب - زبان (لهاه/ لسان) 323
- ج - دندان ها (اَسْنان) 324
- خَیْشوم 326
- ه- سقف دهان (حَنَک اَعْلی) 326
- لب ها (شَفَتان) 326
- شناخت اجمالی مواضع و مخارج حروف 329
- اشاره 332
- شرح مواضع و مخارج حروف 332
- اشاره 334
- سه نکته در مورد «هاء» و «همزه» 335
- اشاره 335
- اشاره 338
- اشاره 340
- مخرج پنجم: مخرج «ق» 343
- اشاره 343
- اشاره 343
- - تعیین مخرج حرف «ق»: اَقْ 344
- اشاره 345
- _ تعیین مخرج حرف «ک»: اَکْ 346
- اشاره 347
- مخرج هشتم: مخرج «ض» 351
- اشاره 351
- - تعیین مخرج حرف «ض»: اَضْ 353
- اشاره 354
- - تعیین مخرج حرف «ل» : اَلْ 354
- اشاره 356
- - تعیین مخرج نون : اَنْ 356
- اشاره 357
- - تعیین مخرج حرف «ر» : اَرْ 357
- اشاره 359
- _ تعیین مخرج حروف «ط، د، ت»: اَطْ، اَدْ، اَتْ 360
- اشاره 362
- اشاره 366
- _ تعیین مخرج حروف (ظ، ذ، ث): اَظْ، اَذْ، اَثْ 367
- مخرج پانزدهم: مخرج «ف» 370
- اشاره 370
- اشاره 370
- - تعیین مخرج حرف «ف»: اَفْ 371
- اشاره 372
- تعیین مخرج حرف «م»: اَمْ 374
- _ تعیین مخرج حرف «و»: اَوْ 375
- مخرج هفدهم: مخرج «غُنّه» 377
- اشاره 377
- اشاره 379
- اشاره 382
- اشاره 394
- شناخت تفصیلی صفات اصلی غیر متضاد 394
- 3_ لین 399
- 4_ انحراف 400
- اشاره 416
- شناخت صفات فرعی یا عارضی حروف 416
- اشاره 417
- اشاره 417
- 1_ مبحث تَفخیم و تَرقیق 417
- کیفیّت تفخیم حروف استعلا 418
- کیفیّت تغلیظ و ترقیق لام 423
- اشاره 429
- انواع ادغام 430
- الف _ تقسیم ادغام از جهت علامت مُدْغَم. 431
- «ادغام صغیر» 431
- اشاره 431
- «ادغام کبیر» 434
- اشاره 436
- «ادغام ناقص» 436
- «ادغامِ تامّ» 436
- اشاره 439
- احکام نون ساکنه و تنوین 441
- اشاره 441
- اشاره 457
- اَجزای تشکیل دهنده ساختمان «مدّ» 457
- مقادیر مدّو اسامی هر یک 458
- انواع مدّ 459
- اشاره 459
- الف _ مدّ اصلی (بدون سبب مدّ) 459
- حالات مدّ اصلی (طبیعی) 459
- اشاره 461
- ب _ مدّ فرعی (با سبب مدّ) 461
- اشاره 469
- انواع یا حالات مدّ لین 469
- اشاره 473
- کلّیّاتی در وقف و ابتدا 480
- تقطیع و نکاتِ بلاغی آیات 483
- اشاره 483
- - بررّسی دو آیه 484
- تعریف «قَطْع» 486
- تعریف «وقف» 486
- تعریف «سَکْت» 487
- اشاره 489
- طُرُق و روشهای وقف بر آخر کلمات 489
- اشاره 496
- انواع وقف 496
- اشاره 497
- الف _ «وقف اضطراری» 497
- انواع وقف اِختیاری 497
- ب _ «وقف اختیاری» 497
- سخنی در تعلّقات لفظی و معنوی 498
- اشاره 499
- دو شرط اساسی «جواز» در هر نوع وقف و ابتدا 499
- اشاره 504
- وقف بیانِ تامّ 507
- نمونه ها 507
- وقف بیانِ حسن 507
- وقف بیان کافی 507
اظهار، مدّ،...
اگر این صفات رعایت نشود تنها از زیبایی و روانی حروف کاسته می شود و در نتیجه محسّنات تجویدی مخدوش می شود.
صفات حروف در آئینه احکام
الف) اداء صحیح حروف و کلمات (عربیّت، اعراب، تبدیل حرفی به حرف دیگر)
اشاره
در منابع فقهی و رساله های عملیه و استفتاءات مراجع عظام تقلید تعابیری چون «قرائت صحیح»، «محافظت و مواظبت بر عربیّت»، «تلفظ صحیح کلمات»، «عدم تبدیل حرفی به حرف دیگر»، «تصدیق عرف عرب»، «رعایت زیر و زبر و تشدید و ...» همگی ناظر به رعایت صحّت قرائت و صفات اصلی حروف می باشند، چنانچه رعایت نشود قرائت به طور کلی غلط محسوب می شود.
- عربیّت و اِعراب و بناء
فقهاء اداء کامل اعراب و بناء (حرکات و سکون) و عربیّت صحیح در تکبیره الاحرام، قرائت حمد و سوره و اذکار رکوع، سجود، تشهد، سلام، و تسبیحات اربعه را واجب شمرده و حتی مراعات آن ها را در اذان و اقامه نیز به تأسی از صاحب شرع پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله (î «لَکُمْ فی رَسُولِ اللّهِ اُسْوَهٌ حَسَنَهٌ » (احزاب ،21) )تأکید فرموده اند.(1)
1- 1. ر.ک : منابع فقهی در موضوعات مذکور از جمله: لمعه دمشقیه (شرح غضنفری)، 1/95؛ جامع عباسی، ص 45-54؛ العروه الوثقی؛ ج 2/ ص 425 (الخامس) - ص 463 و 464 - 515 (م 37) - ص 550 (م 19) - ص 557 (العاشر) - ص 589 (السابع) - ص 596؛ تحریرالوسیله، ج 1/ ص 164 (القول فی القراءه و الذکر)، م 12 و 13؛... رساله توضیح المسائل امام خمینی رحمه اللّه، مسائل 997، 1000، 1002، 1029؛ رساله توضیح المسائل آیت اللّه بروجردی رحمه اللّه، مسائل 1009، 1011؛ رساله توضیح المسائل، آیت اللّه العظمی اراکی رحمه اللّه، مسائل 992، 993، 994 (و نیز دیگر رساله های عملیه مراجع عظام تقلید)؛ اجوبه الاستفتاءات، ج 1/ ص 131 و 132 (س 477) - ص 133 (س 482).