- اشاره 7
- اشاره 20
- الف _ تهیه و نگهداری قرآن در منزل 20
- ب _ نظر و استماع به قرآن 21
- تأکید بر تلاوت و قرائت 24
- ج _ تلاوت (قرائت)قرآن 24
- اشاره 26
- آداب ظاهری قرائت قرآن 26
- 1. طهارت 26
- آداب تلاوت 26
- 3. درود و صلوات بر آورنده وحی 27
- 2. استقبال قبله 27
- 5. افتتاح به «استعاذه» و «تسمیه» 28
- استعاذه 28
- 4. دعای افتتاح تلاوت 28
- تسمیه (بسمله) 29
- رابطه استعاذه و تسمیه 30
- سبب مقدم داشتن «استعاذه» بر «تسمیه» 30
- 6. رعایت ترتیل در قرائت 31
- 8. بلند خواندن قرآن آمیخته با تحسین و تزیین و تحزین قرائت 32
- آداب باطنی قرائت قرآن 34
- 1. فهم اصل کلام و پی بردن به عظمت کلام الهی 34
- 4. توجّه به طهارت باطن 35
- 3. رعایت امر و نهی الهی 35
- 2. توجّه و درک عظمت متکلّم 35
- 8 . ترقّی به درجات و مراتب کلام حق 36
- 6. تخصیص 36
- 7. تأثر 36
- اشاره 37
- 9. اهداء ثواب قرائت قرآن 37
- آثار تلاوت قرآن 37
- 1. تلاوت صحیح و ایمان به خدا 37
- _ نورانیت و جلاء قلوب 38
- 2. تلاوت قرآن و نورانیّت 38
- - نورانیت منازل 39
- 3. تلاوت قرآن و توسعه روزی 40
- 4. تلاوت قرآن و جهان آخرت 40
- _ دافع بلای آخرت 40
- _ تعیین کننده درجات بهشت 40
- د - درک معانی و مفاهیم قرآن تلاوت 41
- قابل فهم بودن قرآن برای مردم 42
- عترت ترجمان جدایی ناپذیر وحی 43
- الف _ ترجمه 44
- اشاره 44
- مخاطبین در حوزه درک معانی و مفاهیم قرآن 44
- اشاره 46
- ب _ تفسیر 46
- با اینکه قرآن «تبیان کلّ شی ء» است، چرا به تفسیر نیاز داریم؟ 47
- مرز بین «تفسیر» و «ترجمه» 54
- مفهوم تدبّر و گسترده آن 55
- ج _ تدبّر 55
- مراتب تدبّر 58
- مرز بین «تدبّر» و «تفسیر» 59
- ه_ _ عمل به قرآن و تمسّک به آن 62
- اشاره 64
- چگونگی شکل گیری قرائت و قراءات 65
- نقطه آغازین قرائت و تعلیم قرآن 67
- قرائت واحد یا قراءات مختلف؟ 68
- الف) تجویز پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به این امر 72
- اشاره 72
- ب) اسباب کتابتی 72
- عوامل اختلاف قراءات 72
- ج) عامل لسانی 73
- ضوابط برای تشخیص قرائت صحیح و معتبر 74
- تعاریفی از «قرائت» و «علم قرائت» 77
- نگارش و تدوین قراءات 78
- چگونگی ظهور قرّاء سبعه 79
- چگونگی شکل گیری علم تجوید 84
- تجوید علمی (تدوینی) 89
- تفاوت علم قرائت و علم تجوید 94
- اشاره 95
- پیشینه مخارج و صفات حروف 99
- پیشینه ای از مخارج حروف 99
- تعداد و اسامی «مخارج حروف» 99
- اختلاف در تعداد مخارج حروف 101
- قابل اعتنا بودن ترتیب در حروف متّحد المخرج 102
- مواضع و یا مخارج عام و اصلی حروف 103
- طریقه ترتیب (تقدیم و تأخیر) مخارج حروف 105
- طریق تشخیص مخرج هر حرف 105
- پیشینه ای از صفات حروف 106
- [عصر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله ، امام علی علیه السلام و ابوالاسود دؤلی] 107
- بررسی «صفات حروف» در حوزه وضع اصطلاحات 107
- اشاره 107
- - قرن اوّل 107
- - قرن دوم 108
- - قرن سوم و چهارم 110
- - قرن دوم به بعد 111
- پی گیری منشأ پیدایش چند «صفت» دیگر 112
- نَبْر 112
- تَرْقیق (و تَفْخیم/تَغْلیظ) 114
- بحثی در پیشینه «تعداد صفات حروف» 116
- پیشینه ای از انواع «تقسیمات صفات حروف» 118
- جهر/همس 120
- پیشینه ای از «رموز به خاطرسپاری صفات حروف» 120
- اشاره 120
- استعلاء / استفال 122
- اطباق / انفتاح 122
- قَلقَلَه 123
- ادغام (نون ساکنه و تنوین) 123
- پیشینه ای از ادغامات 125
- اشاره 125
- ادغام «صغیر» و «کبیر» 126
- اشاره 126
- ادغام متماثلین، متجانسین، متقاربین 130
- ادغام تامّ و ادغام ناقص 132
- مقدمه 133
- پیشینه ای از احکام نون ساکنه و تنوین 133
- احکام نون ساکنه و تنوین 134
- اشاره 135
- پیشینه مراتب اخفاء و کشش غنّه در آن 135
- اندازه کشش غنّه 136
- اشاره 141
- تفصیل سابقه مدّ در توجّهات علمای عربی و تجوید 141
- تعریف مدّ 141
- پیشینه مدّ 141
- حروف مدّ 141
- سببهای لفظی مدّ 142
- انواع رابطه حروف مدّ با سکون (التقاء ساکنین) 144
- اشاره 144
- - مدّ تبرئه 145
- - مدّ تعظیم 145
- سبب معنوی مدّ 145
- اشاره 146
- مقادیر مدّ 150
- اشاره 154
- ابزار و شیوه اندازه گیری کشش حروف مدّی 154
- مراقبت از مدّ (مدّ در معرض آسیب) 157
- اشاره 157
- مدّ در مکالمات عربی 161
- اهمیّت و پیشینه وقف و ابتداء 163
- سیری در پیشینه وقف و ابتداء 163
- سابقه طرق وقف بر آخر کلمات 167
- اشاره 169
- نوع توجّه متخصّصان قرائت (قرّاء سبعه) به «وقف و ابتدا» 172
- سابقه علائم وقف 173
- سَکْت 175
- اشاره 176
- امال بحث 177
- اشاره 177
- تفصیل بحث 180
- احکام فقهی مباحث تجویدی مطرح، در حوزه تلاوت قرآن کریم 181
- اشاره 181
- اشاره 182
- استفتاءات (قراءات) 184
- اشاره 189
- ترتیل 189
- استدلال قابل توجّه و تأمّل 191
- اشاره 194
- الف) در نماز 195
- اشباع کوتاه / ضربی 200
- اشاره 200
- استفتاءات [اشباعات] 201
- اشباع کشیده 202
- اشاره 205
- استفتاءات [مخارج حروف] 208
- مقدمه ای در اهمیت موضوع 210
- الف) اداء صحیح حروف و کلمات (عربیّت، اعراب، تبدیل حرفی به حرف دیگر) 213
- صفات حروف در آئینه احکام 213
- ب) محسّنات تجویدی 218
- «ادغام» 219
- خلاصه ای از احکام فقهی ادغام 222
- استفتاءات 222
- «مدّ» 223
- استفتاء 225
- متفرقات 225
- استفتاء 227
- مقدّمه 227
- چند مسأله 228
- استفتاءات 231
- - تکالیف شرعی قاری قرآن در حین تلاوت 232
- احکام فقهی آیات سجده دار 232
- سجده های واجب قرآنی 232
- اشاره 232
- خلاصه سجده تلاوت 239
- سجده های مستحبّی قرآن 240
- «صلوات واجب» 244
- صلوات 244
- «صلوات مستحب» 244
- «اَذکار خاصّ» 246
- اشاره 248
- تعریف «ترتیل» 249
- اشاره 249
- ترتیل از نگاه امیرمؤمنان علیه السلام 250
- طریق و روش 250
- امتیازات و فوائد «ترتیل» 251
- خلاصه 252
- تعریف «تحقیق» 252
- آفات قرائت «تحقیق» 253
- امتیازات و فوائد قرائت «تحقیق» 254
- طریقه و روش «تحقیق» 254
- تعریف «تدویر» 255
- فواید روش «تدویر» 256
- طریقه و روش 256
- اندازه سرعت در قرائت «تدویر» 257
- خلاصه 257
- تعریف «حَدْر» 258
- طریقه و روش 259
- محدودیت قرائت «حَدر» 260
- اندازه سرعت در قرائت «حَدْر» 261
- خلاصه 261
- اشاره 262
- سرعت قرائت در سیره قرائتی معصومین علیهم السلام 263
- تلاوت به «ترتیل» در سه روز اعجاز گونه است! 266
- مقدار سرعت و تأنّی 267
- دلیل سرعت قرائت از دیدگاه «فخر رازی» 269
- اشاره 271
- ترتیل از دیدگاه برخی اندیشمندان و مفسّران 271
- - شیوه ترتیل و مراحل آن 275
- - کمال ترتیل 276
- استعاذه 277
- تعریف «استعاذه» 277
- اشاره 277
- کیفیّت استعاذه 278
- قرّاء سبعه و استعاذه 279
- تغییر، زیادت و نقصان در قالب آیه «استعاذه» 280
- جهر و اخفای «استعاذه» 282
- سنّت کفایی یا سنّت عینی (فرد فرد) «استعاذه» 284
- اشاره 286
- بسمله 286
- تعریف «بسمله» 286
- سیّد آیات 288
- اولین آیه 288
- دیدگاه برخی مفسّران 289
- «بسمله» اختصاصی هر سوره 289
- دیدگاه اجمالی فقهای عظام 290
- ابتدای سوره ها 291
- وجوه قرائت «استعاذه» با «بسمله» 293
- وجوه قرائت پی در پی دو سوره با «تکبیر»، «تهلیل» و «تحمید» 296
- - مشخّصه (مصادیق) کلمات ابتدا به ساکن: 298
- قواعد شروع از ابتدا به ساکن 299
- همزه وصل 299
- - لام امر (ساکن شده) 300
- باب همزه 301
- خصوصیات همزه وصل 301
- - تعریف همزه وصل 301
- - تعریف و توضیح «همزه» 301
- فلسفه وجودی «همزه وصل» 302
- همزهای وصل «مفتوح»[ اَ ] 302
- چگونگی تشخیص حرکتِ «همزه وصل» 302
- همزه های وصل «مکسور»: [ اِ ] 303
- همزه های وصل «مضموم» [ اُ ]: 306
- نکات «همزه وصل» 307
- همزه قطع «اصلی» و «زاید» 311
- تعریف «همزه قطع» 311
- اشاره 313
- تجوید الحروف{1} (مخارج حروف) 317
- اشاره 317
- حلق 321
- اشاره 321
- دهان (فَم) 323
- الف - فضای دهان 323
- اشاره 323
- ب - زبان (لهاه/ لسان) 323
- ج - دندان ها (اَسْنان) 324
- لب ها (شَفَتان) 326
- خَیْشوم 326
- ه- سقف دهان (حَنَک اَعْلی) 326
- شناخت اجمالی مواضع و مخارج حروف 329
- اشاره 332
- شرح مواضع و مخارج حروف 332
- اشاره 334
- سه نکته در مورد «هاء» و «همزه» 335
- اشاره 335
- اشاره 338
- اشاره 340
- اشاره 343
- اشاره 343
- مخرج پنجم: مخرج «ق» 343
- - تعیین مخرج حرف «ق»: اَقْ 344
- اشاره 345
- _ تعیین مخرج حرف «ک»: اَکْ 346
- اشاره 347
- اشاره 351
- مخرج هشتم: مخرج «ض» 351
- - تعیین مخرج حرف «ض»: اَضْ 353
- - تعیین مخرج حرف «ل» : اَلْ 354
- اشاره 354
- اشاره 356
- - تعیین مخرج نون : اَنْ 356
- اشاره 357
- - تعیین مخرج حرف «ر» : اَرْ 357
- اشاره 359
- _ تعیین مخرج حروف «ط، د، ت»: اَطْ، اَدْ، اَتْ 360
- اشاره 362
- اشاره 366
- _ تعیین مخرج حروف (ظ، ذ، ث): اَظْ، اَذْ، اَثْ 367
- اشاره 370
- مخرج پانزدهم: مخرج «ف» 370
- اشاره 370
- - تعیین مخرج حرف «ف»: اَفْ 371
- اشاره 372
- تعیین مخرج حرف «م»: اَمْ 374
- _ تعیین مخرج حرف «و»: اَوْ 375
- مخرج هفدهم: مخرج «غُنّه» 377
- اشاره 377
- اشاره 379
- اشاره 382
- اشاره 394
- شناخت تفصیلی صفات اصلی غیر متضاد 394
- 3_ لین 399
- 4_ انحراف 400
- شناخت صفات فرعی یا عارضی حروف 416
- اشاره 416
- اشاره 417
- 1_ مبحث تَفخیم و تَرقیق 417
- اشاره 417
- کیفیّت تفخیم حروف استعلا 418
- کیفیّت تغلیظ و ترقیق لام 423
- اشاره 429
- انواع ادغام 430
- اشاره 431
- «ادغام صغیر» 431
- الف _ تقسیم ادغام از جهت علامت مُدْغَم. 431
- «ادغام کبیر» 434
- «ادغامِ تامّ» 436
- اشاره 436
- «ادغام ناقص» 436
- اشاره 439
- احکام نون ساکنه و تنوین 441
- اشاره 441
- اَجزای تشکیل دهنده ساختمان «مدّ» 457
- اشاره 457
- مقادیر مدّو اسامی هر یک 458
- حالات مدّ اصلی (طبیعی) 459
- انواع مدّ 459
- الف _ مدّ اصلی (بدون سبب مدّ) 459
- اشاره 459
- ب _ مدّ فرعی (با سبب مدّ) 461
- اشاره 461
- انواع یا حالات مدّ لین 469
- اشاره 469
- اشاره 473
- کلّیّاتی در وقف و ابتدا 480
- اشاره 483
- تقطیع و نکاتِ بلاغی آیات 483
- - بررّسی دو آیه 484
- تعریف «قَطْع» 486
- تعریف «وقف» 486
- تعریف «سَکْت» 487
- اشاره 489
- طُرُق و روشهای وقف بر آخر کلمات 489
- اشاره 496
- انواع وقف 496
- انواع وقف اِختیاری 497
- اشاره 497
- الف _ «وقف اضطراری» 497
- ب _ «وقف اختیاری» 497
- سخنی در تعلّقات لفظی و معنوی 498
- اشاره 499
- دو شرط اساسی «جواز» در هر نوع وقف و ابتدا 499
- اشاره 504
- وقف بیان کافی 507
- نمونه ها 507
- وقف بیانِ تامّ 507
- وقف بیانِ حسن 507
ج _ تلاوت (قرائت)قرآن
ج _ تلاوت (قرائت)(5) قرآن
خواندن قرآن نوعی ذکر زبانی است در آیات متعددی به آن تصریح شده و خواننده آن مشمول اجر و فضل الهی قرار گرفته است(1) و خود مرتبه ای از انس و ارتباط با قرآن بعد از نگهداری، نگاه کردن و گوش فرا دادن به قرآن به شمار می آید. به طوری که کسانی که توانایی قرائت قرآن را دارند نباید آن را در خانه معطّل بگذارند.(2)
اجمالاً این بحث را در سه محور «تأکید بر تلاوت و قرائت»، «آداب تلاوت» و «آثار تلاوت» ذیلاً اشاراتی خواهیم داشت.
تأکید بر تلاوت و قرائت
تأکید بر تلاوت و قرائت
تلاوت قرآن کریم همواره مورد سفارش بزرگان دین بوده است.
به عنوان نمونه پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله که سرآمد آنان است و اصلاً قرآن در آغاز بر او نازل شده و سپس بر امّت جاری و ساری گشته در وصیت خویش به حضرت علی علیه السلام می فرماید:
«یا علیّ... عَلَیک بِتِلاوهِ الْقُرْان عَلی کُلِّ حالٍ؛(3) ای علی... بر تو باد که در هرحال به تلاوت قرآن بپردازی». و روایات بی شمار دیگر.
و نیز پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله کثرت تلاوت قرآن در منزل را گوشزد فرموده است.(4)
1- 1. «تلاوت» خاص قرآن و کتابهای آسمانی است و «قرائت» برای عموم کتابها است، پس قرائت اعم از تلاوت است. (برگرفته از معجم الفروق اللغویه، ص 140).
2- 2. ر.ک : فاطر/29-30.
3- 3. ر.ک : اصول کافی (مترجَم)، 4/421.
4- 4. من لا یحضره الفقیه، 4/189.