تجوید فرقان صفحه 271

پیروی در عمل» است؛ بنابراین، «هر تلاوتی»، «قرائت» است؛ امّا «هر قرائتی» لزوماً تلاوت محسوب نمی شود.

جریان تلاوت راستین که از قرائت شروع و با تدبّر و فهم آیات ادامه پیدا کرده، و به عمل ختم می شود، در حوزه «ترتیل» قرار دارد.

«ترتیل»، از ریشه «رَتَل» به معنی «جمع شدن و هماهنگی و نظام یافتن چیزی بر طریقی مستقیم» است؛ از این رو به شخصی که دندانهایش از هماهنگی و ترکیب و نظام سالمی برخوردار باشد می گویند: «رَجُلٌ رَتَلُ الْأَسنانِ».

واژه مذکور در باب تفعیل که «ترتیل» قلمداد می شود با اندک تفاوتی چنین معنایی خواهد داشت: «جمع کردن و هماهنگی و نظام بخشی چیزی بر طریق مستقیم، طریق مستقیم نسبت به هر چیزی، معنایی متناسب با آن را خواهد داشت».(1)

راغب در مفردات می گوید: «اَلتَّرتیلُ إِرسالُ الکَلِمَهِ مِنَ الفَمِ بِسُهُولَهٍ وَ استقامهٍ»؛ یعنی؛ ترتیل عبارت است از اداء کلمات از دهان، به آسانی و استواری و محکمی.(2)

بر این مبنا آیات شریفه «وَ رَتّلِ الْقُرْانَ تَرتیلاً»(3) و «وَ رَتَّلناهُ تَرتیلاً»(4) معنایش چنین خواهد شد: به آسانی و محکمی قرآن را تلاوت کنید و کلماتش را ادا نمایید.

ترتیل از دیدگاه برخی اندیشمندان و مفسّران

اشاره

ترتیل در قرائت سنّت مؤکّد است. و در تفسیر و تعیین معنای آن (بین صاحب نظران) اختلاف است. برای آن چندین معنی از آهسته و شمرده و شیواخوانی تا

1- 1. پژوهشی پیرامون تدبّر در قرآن، ص 379-382 [با تلخیص]
2- 2. مفردات راغب، ذیل واژه «رتل»
3- 3. مزّمّل/ 4.
4- 4. فرقان/ 32.