- اشاره 7
- الف _ تهیه و نگهداری قرآن در منزل 20
- اشاره 20
- ب _ نظر و استماع به قرآن 21
- تأکید بر تلاوت و قرائت 24
- ج _ تلاوت (قرائت)قرآن 24
- اشاره 26
- آداب تلاوت 26
- آداب ظاهری قرائت قرآن 26
- 1. طهارت 26
- 3. درود و صلوات بر آورنده وحی 27
- 2. استقبال قبله 27
- استعاذه 28
- 4. دعای افتتاح تلاوت 28
- 5. افتتاح به «استعاذه» و «تسمیه» 28
- تسمیه (بسمله) 29
- سبب مقدم داشتن «استعاذه» بر «تسمیه» 30
- رابطه استعاذه و تسمیه 30
- 6. رعایت ترتیل در قرائت 31
- 8. بلند خواندن قرآن آمیخته با تحسین و تزیین و تحزین قرائت 32
- آداب باطنی قرائت قرآن 34
- 1. فهم اصل کلام و پی بردن به عظمت کلام الهی 34
- 3. رعایت امر و نهی الهی 35
- 2. توجّه و درک عظمت متکلّم 35
- 4. توجّه به طهارت باطن 35
- 8 . ترقّی به درجات و مراتب کلام حق 36
- 6. تخصیص 36
- 7. تأثر 36
- آثار تلاوت قرآن 37
- 9. اهداء ثواب قرائت قرآن 37
- اشاره 37
- 1. تلاوت صحیح و ایمان به خدا 37
- 2. تلاوت قرآن و نورانیّت 38
- _ نورانیت و جلاء قلوب 38
- - نورانیت منازل 39
- 3. تلاوت قرآن و توسعه روزی 40
- _ تعیین کننده درجات بهشت 40
- 4. تلاوت قرآن و جهان آخرت 40
- _ دافع بلای آخرت 40
- د - درک معانی و مفاهیم قرآن تلاوت 41
- قابل فهم بودن قرآن برای مردم 42
- عترت ترجمان جدایی ناپذیر وحی 43
- اشاره 44
- الف _ ترجمه 44
- مخاطبین در حوزه درک معانی و مفاهیم قرآن 44
- ب _ تفسیر 46
- اشاره 46
- با اینکه قرآن «تبیان کلّ شی ء» است، چرا به تفسیر نیاز داریم؟ 47
- مرز بین «تفسیر» و «ترجمه» 54
- مفهوم تدبّر و گسترده آن 55
- ج _ تدبّر 55
- مراتب تدبّر 58
- مرز بین «تدبّر» و «تفسیر» 59
- ه_ _ عمل به قرآن و تمسّک به آن 62
- اشاره 64
- چگونگی شکل گیری قرائت و قراءات 65
- نقطه آغازین قرائت و تعلیم قرآن 67
- قرائت واحد یا قراءات مختلف؟ 68
- الف) تجویز پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به این امر 72
- اشاره 72
- عوامل اختلاف قراءات 72
- ب) اسباب کتابتی 72
- ج) عامل لسانی 73
- ضوابط برای تشخیص قرائت صحیح و معتبر 74
- تعاریفی از «قرائت» و «علم قرائت» 77
- نگارش و تدوین قراءات 78
- چگونگی ظهور قرّاء سبعه 79
- چگونگی شکل گیری علم تجوید 84
- تجوید علمی (تدوینی) 89
- تفاوت علم قرائت و علم تجوید 94
- اشاره 95
- تعداد و اسامی «مخارج حروف» 99
- پیشینه مخارج و صفات حروف 99
- پیشینه ای از مخارج حروف 99
- اختلاف در تعداد مخارج حروف 101
- قابل اعتنا بودن ترتیب در حروف متّحد المخرج 102
- مواضع و یا مخارج عام و اصلی حروف 103
- طریق تشخیص مخرج هر حرف 105
- طریقه ترتیب (تقدیم و تأخیر) مخارج حروف 105
- پیشینه ای از صفات حروف 106
- [عصر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله ، امام علی علیه السلام و ابوالاسود دؤلی] 107
- - قرن اوّل 107
- اشاره 107
- بررسی «صفات حروف» در حوزه وضع اصطلاحات 107
- - قرن دوم 108
- - قرن سوم و چهارم 110
- - قرن دوم به بعد 111
- پی گیری منشأ پیدایش چند «صفت» دیگر 112
- نَبْر 112
- تَرْقیق (و تَفْخیم/تَغْلیظ) 114
- بحثی در پیشینه «تعداد صفات حروف» 116
- پیشینه ای از انواع «تقسیمات صفات حروف» 118
- جهر/همس 120
- اشاره 120
- پیشینه ای از «رموز به خاطرسپاری صفات حروف» 120
- استعلاء / استفال 122
- اطباق / انفتاح 122
- ادغام (نون ساکنه و تنوین) 123
- قَلقَلَه 123
- پیشینه ای از ادغامات 125
- اشاره 125
- ادغام «صغیر» و «کبیر» 126
- اشاره 126
- ادغام متماثلین، متجانسین، متقاربین 130
- ادغام تامّ و ادغام ناقص 132
- مقدمه 133
- پیشینه ای از احکام نون ساکنه و تنوین 133
- احکام نون ساکنه و تنوین 134
- اشاره 135
- پیشینه مراتب اخفاء و کشش غنّه در آن 135
- اندازه کشش غنّه 136
- تفصیل سابقه مدّ در توجّهات علمای عربی و تجوید 141
- تعریف مدّ 141
- پیشینه مدّ 141
- اشاره 141
- حروف مدّ 141
- سببهای لفظی مدّ 142
- اشاره 144
- انواع رابطه حروف مدّ با سکون (التقاء ساکنین) 144
- - مدّ تبرئه 145
- - مدّ تعظیم 145
- سبب معنوی مدّ 145
- اشاره 146
- مقادیر مدّ 150
- اشاره 154
- ابزار و شیوه اندازه گیری کشش حروف مدّی 154
- اشاره 157
- مراقبت از مدّ (مدّ در معرض آسیب) 157
- مدّ در مکالمات عربی 161
- اهمیّت و پیشینه وقف و ابتداء 163
- سیری در پیشینه وقف و ابتداء 163
- سابقه طرق وقف بر آخر کلمات 167
- اشاره 169
- نوع توجّه متخصّصان قرائت (قرّاء سبعه) به «وقف و ابتدا» 172
- سابقه علائم وقف 173
- سَکْت 175
- اشاره 176
- اشاره 177
- امال بحث 177
- تفصیل بحث 180
- احکام فقهی مباحث تجویدی مطرح، در حوزه تلاوت قرآن کریم 181
- اشاره 181
- اشاره 182
- استفتاءات (قراءات) 184
- اشاره 189
- ترتیل 189
- استدلال قابل توجّه و تأمّل 191
- اشاره 194
- الف) در نماز 195
- اشباع کوتاه / ضربی 200
- اشاره 200
- استفتاءات [اشباعات] 201
- اشباع کشیده 202
- اشاره 205
- استفتاءات [مخارج حروف] 208
- مقدمه ای در اهمیت موضوع 210
- الف) اداء صحیح حروف و کلمات (عربیّت، اعراب، تبدیل حرفی به حرف دیگر) 213
- صفات حروف در آئینه احکام 213
- ب) محسّنات تجویدی 218
- «ادغام» 219
- استفتاءات 222
- خلاصه ای از احکام فقهی ادغام 222
- «مدّ» 223
- متفرقات 225
- استفتاء 225
- مقدّمه 227
- استفتاء 227
- چند مسأله 228
- استفتاءات 231
- - تکالیف شرعی قاری قرآن در حین تلاوت 232
- سجده های واجب قرآنی 232
- اشاره 232
- احکام فقهی آیات سجده دار 232
- خلاصه سجده تلاوت 239
- سجده های مستحبّی قرآن 240
- صلوات 244
- «صلوات واجب» 244
- «صلوات مستحب» 244
- «اَذکار خاصّ» 246
- اشاره 248
- اشاره 249
- تعریف «ترتیل» 249
- ترتیل از نگاه امیرمؤمنان علیه السلام 250
- طریق و روش 250
- امتیازات و فوائد «ترتیل» 251
- خلاصه 252
- تعریف «تحقیق» 252
- آفات قرائت «تحقیق» 253
- امتیازات و فوائد قرائت «تحقیق» 254
- طریقه و روش «تحقیق» 254
- تعریف «تدویر» 255
- فواید روش «تدویر» 256
- طریقه و روش 256
- خلاصه 257
- اندازه سرعت در قرائت «تدویر» 257
- تعریف «حَدْر» 258
- طریقه و روش 259
- محدودیت قرائت «حَدر» 260
- اندازه سرعت در قرائت «حَدْر» 261
- خلاصه 261
- اشاره 262
- سرعت قرائت در سیره قرائتی معصومین علیهم السلام 263
- تلاوت به «ترتیل» در سه روز اعجاز گونه است! 266
- مقدار سرعت و تأنّی 267
- دلیل سرعت قرائت از دیدگاه «فخر رازی» 269
- اشاره 271
- ترتیل از دیدگاه برخی اندیشمندان و مفسّران 271
- - شیوه ترتیل و مراحل آن 275
- - کمال ترتیل 276
- تعریف «استعاذه» 277
- استعاذه 277
- اشاره 277
- کیفیّت استعاذه 278
- قرّاء سبعه و استعاذه 279
- تغییر، زیادت و نقصان در قالب آیه «استعاذه» 280
- جهر و اخفای «استعاذه» 282
- سنّت کفایی یا سنّت عینی (فرد فرد) «استعاذه» 284
- تعریف «بسمله» 286
- بسمله 286
- اشاره 286
- سیّد آیات 288
- اولین آیه 288
- «بسمله» اختصاصی هر سوره 289
- دیدگاه برخی مفسّران 289
- دیدگاه اجمالی فقهای عظام 290
- ابتدای سوره ها 291
- وجوه قرائت «استعاذه» با «بسمله» 293
- وجوه قرائت پی در پی دو سوره با «تکبیر»، «تهلیل» و «تحمید» 296
- - مشخّصه (مصادیق) کلمات ابتدا به ساکن: 298
- همزه وصل 299
- قواعد شروع از ابتدا به ساکن 299
- - لام امر (ساکن شده) 300
- - تعریف همزه وصل 301
- - تعریف و توضیح «همزه» 301
- باب همزه 301
- خصوصیات همزه وصل 301
- چگونگی تشخیص حرکتِ «همزه وصل» 302
- همزهای وصل «مفتوح»[ اَ ] 302
- فلسفه وجودی «همزه وصل» 302
- همزه های وصل «مکسور»: [ اِ ] 303
- همزه های وصل «مضموم» [ اُ ]: 306
- نکات «همزه وصل» 307
- همزه قطع «اصلی» و «زاید» 311
- تعریف «همزه قطع» 311
- اشاره 313
- تجوید الحروف{1} (مخارج حروف) 317
- اشاره 317
- اشاره 321
- حلق 321
- دهان (فَم) 323
- الف - فضای دهان 323
- ب - زبان (لهاه/ لسان) 323
- اشاره 323
- ج - دندان ها (اَسْنان) 324
- ه- سقف دهان (حَنَک اَعْلی) 326
- لب ها (شَفَتان) 326
- خَیْشوم 326
- شناخت اجمالی مواضع و مخارج حروف 329
- شرح مواضع و مخارج حروف 332
- اشاره 332
- اشاره 334
- اشاره 335
- سه نکته در مورد «هاء» و «همزه» 335
- اشاره 338
- اشاره 340
- اشاره 343
- مخرج پنجم: مخرج «ق» 343
- اشاره 343
- - تعیین مخرج حرف «ق»: اَقْ 344
- اشاره 345
- _ تعیین مخرج حرف «ک»: اَکْ 346
- اشاره 347
- مخرج هشتم: مخرج «ض» 351
- اشاره 351
- - تعیین مخرج حرف «ض»: اَضْ 353
- - تعیین مخرج حرف «ل» : اَلْ 354
- اشاره 354
- اشاره 356
- - تعیین مخرج نون : اَنْ 356
- اشاره 357
- - تعیین مخرج حرف «ر» : اَرْ 357
- اشاره 359
- _ تعیین مخرج حروف «ط، د، ت»: اَطْ، اَدْ، اَتْ 360
- اشاره 362
- اشاره 366
- _ تعیین مخرج حروف (ظ، ذ، ث): اَظْ، اَذْ، اَثْ 367
- اشاره 370
- اشاره 370
- مخرج پانزدهم: مخرج «ف» 370
- - تعیین مخرج حرف «ف»: اَفْ 371
- اشاره 372
- تعیین مخرج حرف «م»: اَمْ 374
- _ تعیین مخرج حرف «و»: اَوْ 375
- اشاره 377
- مخرج هفدهم: مخرج «غُنّه» 377
- اشاره 379
- اشاره 382
- شناخت تفصیلی صفات اصلی غیر متضاد 394
- اشاره 394
- 3_ لین 399
- 4_ انحراف 400
- شناخت صفات فرعی یا عارضی حروف 416
- اشاره 416
- اشاره 417
- اشاره 417
- 1_ مبحث تَفخیم و تَرقیق 417
- کیفیّت تفخیم حروف استعلا 418
- کیفیّت تغلیظ و ترقیق لام 423
- اشاره 429
- انواع ادغام 430
- اشاره 431
- «ادغام صغیر» 431
- الف _ تقسیم ادغام از جهت علامت مُدْغَم. 431
- «ادغام کبیر» 434
- «ادغامِ تامّ» 436
- اشاره 436
- «ادغام ناقص» 436
- اشاره 439
- اشاره 441
- احکام نون ساکنه و تنوین 441
- اشاره 457
- اَجزای تشکیل دهنده ساختمان «مدّ» 457
- مقادیر مدّو اسامی هر یک 458
- حالات مدّ اصلی (طبیعی) 459
- انواع مدّ 459
- الف _ مدّ اصلی (بدون سبب مدّ) 459
- اشاره 459
- اشاره 461
- ب _ مدّ فرعی (با سبب مدّ) 461
- انواع یا حالات مدّ لین 469
- اشاره 469
- اشاره 473
- کلّیّاتی در وقف و ابتدا 480
- تقطیع و نکاتِ بلاغی آیات 483
- اشاره 483
- - بررّسی دو آیه 484
- تعریف «وقف» 486
- تعریف «قَطْع» 486
- تعریف «سَکْت» 487
- طُرُق و روشهای وقف بر آخر کلمات 489
- اشاره 489
- انواع وقف 496
- اشاره 496
- انواع وقف اِختیاری 497
- ب _ «وقف اختیاری» 497
- اشاره 497
- الف _ «وقف اضطراری» 497
- سخنی در تعلّقات لفظی و معنوی 498
- اشاره 499
- دو شرط اساسی «جواز» در هر نوع وقف و ابتدا 499
- اشاره 504
- وقف بیان کافی 507
- وقف بیانِ حسن 507
- وقف بیانِ تامّ 507
- نمونه ها 507
موضع «دهان» (فَم)
اشاره
این موضع که بیشترین اجزای گفتاری انسان را در خود داراست، یکی از وسیع ترین مواضع دستگاه تکلّم است؛ چرا که ده مخرج یعنی از مخرج پنجم تا چهاردهم (ق - ک - ج ش ی - ض - ل - ر - ن - ط د ت - ص س ز - ظ ذ ث) با هیجده حرف، از این موضع ادا می گردد.
مخرج پنجم: مخرج «ق»
اشاره
هنگام تلفّظ حرف «ق» بن و ریشه زبان بزرگ (لسان) به طرف نرم کام بالا آمده در این حالت با زبان کوچک (لهاه) (بیشتر با نوک زبان کوچک؛ یعنی غَلْصَمه) مماس شده، و به آن می چسبد و یک دفعه پس از جدا شدن از یکدیگر صدای قاف ایجاد می شود.
چون نوک یا ابتدای زبان کوچک که موسوم به «غلصمه» است در اداء «ق» دخالت عمده دارد؛ لذا قاف را «غَلْصَمی» گفته اند.
فارسی زبانان گاهی «ق» را «غ» تلفّظ می کنند و حتّی بالعکس؛ لکن باید دقّت نمود که «قاف» سفت و سخت و غیر قابل کشش و با صدای انفجار اداء شود.