تجوید فرقان صفحه 418

ادا شدن را پیدا می کنند؛ این حروف عبارتند از: الف، لام، راء.

تعریف «ترقیق»

در لغت: در مقابل تفخیم، و مترادف کلمه «تخفیف، تنحیف» است؛ و به معنای «رقیق نمودن، سبک کردن» است.

در اصطلاح تجوید: عبارت است از: «نازک، رقیق و کم حجم تلفّظ کردن حرف است، به طوری که دهان از صدای آن پر نمی شود».

موارد ترقیق

گاهی ترقیق: حروفی که گاهی در شرایطی در کلمه، قابلیّت و استحقاق نازک و رقیق ادا شدن را پیدا می کنند؛ همان سه حرف مذکور که عبارتند از: الف، لام، راء.

_ بقیّه حروف به صورت طبیعی خود و بدون تکلّف ادا می شوند.

کیفیّت تفخیم حروف استعلا

بیشتر علمای تجوید برای تمامی حروف مستعلیه به فراخور شأن و ظرفیتشان، تفخیم قائلند.(1) و شرایط مختلف از قبیل فتحه، کسره، ضمه، سکون و... در کیفیّت اِستعلاء بی تأثیر است؛ چرا که صفت استعلا، اصلی و ذاتی این حروف به شمار می آید؛ امّا در میزان و کیفیّت تفخیم تأثیر دارد.

منشأ تفخیم «حروف مستعلیه»

1- منشأ تفخیم در حروف «ص، ض، ط، ظ»، مجموعه استعلا و اطباق است.
2- منشأ تفخیم در حروف «غ، ق، خ» تنها اِستعلاء است؛ یعنی: نتیجه بالا آمدن ریشه و بن زبان به طرف کام بالا در حین تلفّظ این حروف می باشد.
1- 1. الدراسات الصوتیه...، ص 480.