رویکرد تطبیقی به پایان تاریخ از نگاه قرآن و نظریه های معاصر صفحه 151

الشیعه الاثنی عشر، فإن کثیرا من أولئک لم یکن إلیهم من الأمر شی ء، فأما هؤلاء فإنهم یکونون من قریش یلون فیعدلون، و قد وقعت البشاره بهم فی الکتب المتقدمه، ثم لا یشترط أن یکونوا متتابعین، بل یکون وجودهم فی الأمه متتابعا و متفرقا، و قد وجد منهم أربعه علی الولاء و هم أبو بکر، ثم عمر، ثم عثمان، ثم علی رضی اللّه عنه، ثم کانت بعدهم فتره، ثم وجد منهم من شاء اللّه، ثم قد یوجد منهم من بقی فی الوقت الذی یعلمه اللّه تعالی.

و منهم المهدی الذی اسمه یطابق اسم رسول اللّه صلی اللّه علیه و سلم، و کنیته کنیته، یملأ الأرض عدلا و قسطا کما ملئت جورا و ظلما؛ (1)

حدیث جابربن سمره بر ضرورت وجود خلفای دوازده گانه دلالت دارد اما مقصود از آن ائمه دوازده گانه شیعه نیست؛ زیرا بسیاری از این ائمه به حکومت نرسیدند. حال آن که خلفای دوازده گانه که در کتب پیشین نیز به وجود آنان بشارت داده شده، از قریش بوده و به حکومت رسیدند. پشت سرهم بودن آنان ضروری نبوده و به صورت پشت سرهم و پراکنده در میان امت به حکومت رسیده اند. چهار نفرشان ابوبکر، عمر، عثمان و علی به دنبال هم بودند. سپس فترتی حاصل شد و پس از آن خداوند عده ای را به حکومت رساند و برخی هم بعد از آنان به حکومت خواهند رسید که تنها خداوند از آن آگاه است. مهدی که هم نام و هم کنیه رسول خدا و پدرش هم نام پدر اوست از آنان است.

این جا نیز ضمن پذیرفتن وجود دوازده خلیفه عادل در قرون متمادی، مهدی را از جمله آنان شمرده، ولی بی درنگ مقصود از آنان را جز ائمه