رویکرد تطبیقی به پایان تاریخ از نگاه قرآن و نظریه های معاصر صفحه 275

زیادی می توان دست یافت که برای پرهیز از طولانی شدن به همین مقدار بسنده شد.

بی ثباتی در نظریه های معاصر

ثبات در نظریه از وجوه امتیاز و بی ثباتی و تردید صاحب اندیشه، نشان از غیرقابل اعتماد بودن آن نظریه دارد. اندیشمندان غربی پس از طرح این اندیشه ها؛ ناگزیر از بازبینی دیدگاه خود و بازگشت از دست کم بخشی از دیدگاه های خود شدند.

مک لوهان در دهۀ 1970، نسبت به آن چه در آثار اولیه اش معتقد بود

و می گفت که شکل رسانه ها در جامعه، شیوه های درک مخصوصی

را در اعضای جامعه تحت تأثیر قرار داده یا به وجود می آورد، دچار اطمینان کمتر شد و در عوض معتقد شد که رسانه ها مقوله های درک و فهم

افراد را منعکس می کنند. وی به جای اعتقاد به رابطۀ محلی بین رسانه ها و درک فردی بعدها به ارائه فراوان هم زمان انواع خاصی از تفکر در مورد رسانه ها و فرد معتقد شد و قائل به شکوفایی شیوه های تفکر در انسان توسط رسانه شد. (1)

چنان که در تبیین دیدگاه فوکویاما اشاره شد وی به رغم خوش بینی_ هرچند ساده لوحانه_ به جوامع لیبرال دموکراسی؛ نسبت به آیندۀدراز مدت این جوامع تردیدهای جدی دارد:«افول زندگی اجتماعی این اندیشه را القاء می کند که در آینده ممکن است ما تبدیل به «آخرین انسان ها» بشویم که تنها به آسایش خود فکر می کنند و از هرگونه میل«تیموتیک» برای