رویکرد تطبیقی به پایان تاریخ از نگاه قرآن و نظریه های معاصر صفحه 297

نبوت و نزول واپسین شریعت که با ظهور پیامبر اسلام تحقق یافت، نخستین نشانه پایان تاریخ به شمار می رود. (1) وقایع فراوان دیگری نیز پیش گویی شده است که به اجمال اشاره می شود:

1. بحران معنویت

پیش از ظهور امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف جو حاکم بر جهان، جو ستم، گناه و فساد خواهد بود. «اقْتَرَبَ لِلنَّاسِ حِسابُهُمْ وَ هُمْ فِی غَفْلَهٍ مُعْرِضُونَ» (سوره انبیاء، آیه1). در این آیه، مردم آخرالزمان، به غفلت و اعراض از خداوند، توصیف شده اند. (2) روایات فراوانی از سوی فریقین بر بحران معنویت در پایان تاریخ تأکید دارند که با ظهور منجی بر همه فسادها و بی عدالتی ها پایان داده خواهد شد. (3)

2. وقوع اختلاف ها و در گیری های بسیار

از دیگر نشانه های آخرالزمان و پایان تاریخ، اختلاف ها و درگیری های فراوان میان گروه های گوناگون است: (4) «فَاخْتَلَفَ الْأَحْزابُ مِنْ بَیْنِهِمْ فَوَیْلٌ لِلَّذِینَ کَفَرُوا مِنْ مَشْهَدِ یَوْمٍ عَظِیمٍ» (سوره مریم، آیه37)؛ چنان که آیه «أَوْ یَلْبِسَکُمْ شِیَعاً وَ یُذِیقَ بَعْضَکُمْ بَأْسَ بَعْض» (سوره انعام، آیه65) و آیه155 سوره بقره نیز به همین معنا تفسیر شده است. (5)

1- الفرقان، ج27، ص109؛ تفسیر قرطبی، ج16، ص240.
2- الفرقان، ج19، ص239-240.
3- کمال الدین، ص285؛ مسند احمد، ج3، ص27؛ سنن ابی داوود، ج2، ص309-310.
4- البرهان، ج3، ص712.
5- تفسیر قمی، ج1، ص232؛ نور الثقلین، ج1، ص142.