رویکرد تطبیقی به پایان تاریخ از نگاه قرآن و نظریه های معاصر صفحه 56

کفر: در لغت به معنای پوشاندن، نقیض ایمان و شکر آمده است. (1) برخی از واژه پژوهان معاصر گفته اند: ریشه اصلی این واژه به معنای بی اعتنایی به چیزی و رد کردن آن است، و سایر معانی از لوازم

این معناست. (2)

مفسران،«کفر» در آیه را به مفهوم کفران و ناسپاسی در برابر

نعمت گرفته اند. (3) «کسانی که پس از این لطف الهی در برابر نعمت های خدا، با کفر یا نفاق یا گناهان کبیره ناشکری کنند؛ از زی بندگی

خارج می شوند». (4)

از آن جا که خداوند می فرماید هرکس کفران کند فاسق است. روشن می شود مراد از کفران، ناسپاسی و نقیض شکر است نه نقیض ایمان؛ زیرا کفر در برابر ایمان همیشه سبب خروج از اطاعت پروردگار است نه در موقعیت خاصی مانند وعده الهی در آیه شریفه، که پس از آن سبب خروج از بندگی خدا باشد.

فاسق: از ریشه «فسق» به معنای نافرمانی و سرپیچی از دستور

خدا و خارج شدن از دایرۀ شرع است. چنان که خرما از هسته خود

خارج می شود. (5)

در تفسیر این واژه گفته اند: یعنی عصیان و نافرمانی خدا کرده اند. (6) از

1- مفردات، ص715؛ لسان العرب، ج5، ص144«کفر».
2- التحقیق فی کلمات القرآن، ج10، ص80«کفر».
3- المیزان، ج15، ص154؛ تفسیر قرطبی، ج12، ص297.
4- المیزان، ج15، ص154.
5- مفردات، ص636؛ لسان العرب، ج10، ص308«فسق».
6- تفسیر بغوی، ج3، ص427؛ التفسیر الکبیر، ج24، ص414.