رویکرد تطبیقی به پایان تاریخ از نگاه قرآن و نظریه های معاصر صفحه 68

3. آیه 5 سوره قصص

اشاره

«وَ نُرِیدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَی الَّذِینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الْأَرْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّهً وَ نَجْعَلَهُمُ الْوارِثِینَ * وَ نُمَکِّنَ لَهُمْ فِی الْأَرْضِ وَ نُرِیَ فِرْعَوْنَ وَ هامانَ وَ جُنُودَهُما مِنْهُمْ ما کانُوا یَحْذَرُونَ »؛ (سوره قصص، آیه5_ 6)

و خواستیم بر کسانی که در آن سرزمین فرودست شده بودند منّت نهیم و آنان را پیشوایان [مردم] گردانیم، و ایشان را وارث [زمین] کنیم؛ و در زمین قدرت شان دهیم و [از طرفی] به فرعون و هامان و لشکریانشان آن چه را که از جانب آنان بیمناک بودند، بنمایانیم.

واژگان آیه

نرید: مقصود از آن ارادۀ تکوینی حق تعالی است که ناگزیر محقق خواهد شد. (1) زیرا ارادۀ خدای سبحان به فعل خویش تعلق یافته است. از این رو مفسران به پرسش های احتمالی در این مورد که چگونه ارادۀ خدای سبحان بر منّت رهایی مستضعفان تعلق یافته، اما این رهایی پس از استضعاف و در زمانی دیرتر اتفاق می افتد پاسخ گفته اند: از هم زمانی ارادۀ خدای سبحان با استضعافِ قوم مستضعف، مقارنت مراد پیش نمی آید؛ چون

که ارادۀ خداوند به گونۀ استقبال به آن تعلق یافته است، که در آینده

محقق شود (نتیجه این که تخلفِ مراد از اراده نشده است). افزون بر آن نزدیک بودن زمان منّت حق تعالی بر رهایی آنان، گویا به مانند هم زمانی اراده و مراد است. (2)

نمنّ: از ریشه «منّ» است که در لغت به دو معنا آمده است. نخست: به