سوژه سخنرانی فاطمیه صفحه 268

1- . ر.ک، تفسیر نمونه، مکارم شیرازی و جمعی از نویسندگان، ج 23، ص 58.

منطقه فدک

سخنرانی های بلند

نگرشی بر مسأله فدک (1)

منطقه فدک

«فدک» قریه و دهکده ای در نزدیک مدینه است که با مدینه دو روز فاصله دارد. بعضی گفته اند: فاصله آن تا مدینه حدود 140 کیلومتراست. فدک دارای باغ و بستان، چشمه پرآب و درختان خرمای فراوان بود و درآمد بسیار فراوانی داشت. نوشته اند: «سالی حدود بیست هزار دینار و به قولی هفتاد هزار دینار درآمد داشت.» )(1)( [1]

در سال هفتم هجری، وقتی مسلمانان خیبر را با آن استحکام فتح کردند، اهالی فدک که نزدیک ترین افراد به خیبر بودند، از این فتح و پیروزی به وحشت افتادند و قاصدی نزد رسول خدا(ص) فرستادند که ما حاضریم نصف فدک را در اختیار شما بگذاریم و در مقابل جان و مال ما محفوظ بماند و در پناه اسلام زندگی همراه با امنیّت داشته باشیم. رسول خدا(ص) تقاضای آنان را پذیرفت و بدین صورت نصف فدک خالصه پیامبر(ص) گردید. طبق آن قانون کلی که از آیات سوره حشر ذکر شد؛ چون فدک بدون جنگ و خونریزی در اختیار رسول خدا(ص) قرار گرفت، مسلمانان در آن سهمی نداشتند و در اختیار شخص پیامبر (ص) بود که هر گونه مصلحت می داند، درآمد آن را مصرف نماید. رسول خدا(ص) تا مدتی درآمد فدک را که مقدار قابل توجهی نیز بود بین فقرا، مساکین و درماندگان تقسیم می کرد. این وضع ادامه داشت، تا اینکه آیه 38 سوره مبارکه روم نازل شد: ]فَآتِ ذَا الْقُرْبَی حَقَّهُ[؛ «حق نزدیکان را ادا کن!» اینجا بود که رسول خدا(ص) فاطمه(س) را خواستند و فدک را تملیک وی نمودند. بنابراین، فدک به امر خداوند توسط رسول خدا(ص) در اختیار حضرت زهرا(س) قرار گرفت.

این مطلبی است که بسیاری از مفسران و مورخان بزرگ شیعه و سنّی به آن تصریح کرده اند؛ از جمله سیوطی در «در المنثور» از ابن عباس نقل می کند که گفت: «هنگامی که آیه ]فَآتِ ذَا الْقُرْبَی حَقَّهُ[ نازل شد، رسول خدا(ص) فدک را به فاطمه(س) بخشید و تملیک وی کرد». )(2)( [1]