تعامل قرآن و علوم صفحه 111

در دانش تفسیر مبانی (مثل وحیانی بودن متن - عدم تحریف آن - حجیت ظواهر و ...) وجود دارد که بر هر مفسر لازم است آن ها را رعایت کند. (1)

همان طور که قواعدی (مثل قاعده جری، کاربرد علم و علمی در تفسیر، عدم جواز استفاده از اسرائیلیات، ممنوعیت تفسیر به رأی و قواعد عام ادبی، اصول الفقه، علوم قرآن و ..) وجود دارد که بر هر مفسر لازم است آن ها را رعایت کند. (2)

همان طور که روش های معتبر تفسیری (مثل قرآن به قرآن، روایی، عقل، علمی، اشاری (باطنی)، اجتهادی جامع) وجود دارد که از طریق آن ها می توان تفسیر قرآن کرد. (3)

در تعامل قرآن و علوم انسانی نیز لازم است به همه این مبانی و قواعد و روش های توجه شود تا در دام تفسیر به رأی و برداشت های ذوقی و غیر معتبر نلغزیم.

ب: رعایت گونه صحیح تفسیر علمی

از آن جا که تعامل قرآن و علوم انسانی زیرمجموعه تفسیر علمی قرآن است لازم است گونه های تفسیر علمی شناخته و معیارهای آن رعایت شود: (4)

اول) استخراج همه علوم از قرآن کریم

طرفداران قدیمی تفسیر علمی؛ مانند: ابن أبی الفضل المرسی ، غزالی و ... کوشیده اند تا همه علوم را از قرآن استخراج کنند؛ زیرا عقیده داشتند که همه چیز در قرآن وجود دارد و در این راستا، آیاتی را که ظاهر آن ها با یک قانون علمی سازگار بود، بیان می کردند و هر گاه ظواهر قرآن کفایت نمی کرد ، دست به تأویل، می زدند و ظواهر آیات را به نظریات و علومی که در نظر داشتند، بر می گرداندند و از این جا بود که علم هندسه، حساب، پزشکی، هیأت، جبر ،

1- (1) . ر.ک: منطق تفسیر (1) مبانی و قواعد تفسیری، محمد علی رضایی اصفهانی، مبانی تفسیر، سید رضا مؤدب.
2- (2) . ر.ک: همان و نیز قواعد التفسیر لدی الفریقین، محمد فاکر میبدی.
3- (3) . ر.ک: منطق تفسیر قرآن (2)، روش ها و گرایش های تفسیری، محمد علی رضایی اصفهانی، روش ها و گرایش های تفسیری، حسین علوی مهر، مبانی و روش های تفسیر، عمید زنجانی.
4- (4) . ر.ک: درآمدی بر تفسیر علمی قرآن، محمد علی رضایی اصفهانی.