تعامل قرآن و علوم صفحه 24

اعجازآمیز آن روشن می شود. (1)

آری قرآن نه تنها از علم جدا نیست بلکه دانش و دانشمندان را تشویق می کند (2) و در بیش از هزار آیه به مطالب علمی طبیعت و انسان اشاره کرده است. (3)

قرآن کریم با آموزه های علوم تجربی نه تنها تعارض ندارد بلکه زمینه های گسترش علوم تجربی را فراهم ساخت (ادامه کتاب) و اگر در مواردی ادعا یا توهم تعارض ظاهری بین قرآن و علم شده است با تأمل در آیات یا مقدمات نظریه های علمی، تعارض بر طرف می شود. (ادامه همین کتاب)

اما تداخل قرآن و علم براساس دیدگاه «استخراج علوم از قرآن» و بر مبنای وجود همه علوم بشری در قرآن کریم با توجه به آیه (نَزَّلْنا عَلَیْکَ الْکِتابَ تِبْیاناً لِکُلِّ شَیْ ءٍ) (4) قابل طرح و توجیه است، ولی مبنای این دیدگاه در مباحث گذشته رد شد و در مورد آیه شریفه نیز توضیح دادیم که قرآن بیان کنند هر چیزی است که در راستای هدف قرآن یعنی هدایت باشد، و با توجه به قید لبی آیه وجود همه علوم در ظواهر قرآن کریم ثابت نمی شود علاوه بر آنکه این مطلب مخالف بداهت است. بنابراین «استخراج علوم از قرآن» که یکی از گونه های تفسیر علمی است مبنا و دلیل آن مخدوش است، و علاوه بر آنکه صحیح نیست موجب تحمیل و تفسیر به رأی می شود.

پس با توجه به باطل شدن سه احتمال جدایی، تداخل و تعارض قرآن و علم، احتمال چهارم یعنی رابطه سازگارا نه بین قرآن و علم ثابت می شود، چرا که تقسیم رباعی فوق حصر عقلی داشت چون بر مبنای اثبات و نفی پایه گذاری شده بود.

آری از طرفی قرآن موید و مشوق همه دانش های بشری است بلکه خود عامل

1- (1) . برخی از این شواهد گذشت و برخی در ادامه خواهد آمد.
2- (2) . ر.ک: مجادله/ 11، زمر/ 9 و ...
3- (3) . ر.ک: العلوم فی القرآن، محمد جمیل الحبال و مقداد مرعی الجواری، ص 35 - 36 و نیز ادامه همین نوشتار.
4- (4) . نحل/ 89.