- مقدمه 1
- اشاره 3
- اشاره 7
- ب: علم به معنای عام 8
- الف. اهداف اصلی و فرعی آیات علمی قرآن 13
- ب: قلمرو علوم تجربی در قرآن 15
- ج: قطعیت و عدم قطعیت علوم تجربی 21
- د: رابطه قرآن و علوم تجربی 23
- ه : تعارضات ادعایی بین قرآن و علم 25
- اشاره 29
- الف. شمارگان آیات علمی 29
- ب: اقسام آیات علمی 30
- ج: تأثیر علوم تجربی در فهم آیات قرآن 32
- د: قرآن زمینه ساز پیدایش و رشد علوم 33
- اشاره 46
- اول: موافقان تفسیر علمی 54
- اشاره 54
- دوم: مخالفان تفسیر علمی 60
- سوم: دیدگاه تفصیل در تفسیر علمی 63
- الف) استخراج همه علوم از قرآن کریم 69
- اشاره 69
- ب) تطبیق و تحمیل نظریات علمی بر قرآن کریم 70
- ج) استخدام علوم برای فهم و تبیین بهتر قرآن 71
- د: نظریه پردازی های علمی قرآن و جهت دهی به مبانی علوم انسانی 72
- اشاره 76
- الف: قطعی نبودن غالب مطالب علوم تجربی 77
- ب: وجود اشارات علمی در قرآن و لزوم استفاده از علوم تجربی در فهم و تفسیر آن ها 78
- د: رابطه سازگارانه بین قرآن و علم 79
- ج: همه علوم از ظواهر آیات قرآن قابل استفاده نیست 79
- اشاره 80
- ه : هدف اصلی قرآن هدایت مردم به سوی خداست 80
- الف) معیارهای عام در روش تفسیر قرآن 81
- ب) معیارهای خاص روش تفسیر علمی قرآن 81
- اشاره 92
- مفهوم شناسی 94
- پیشینه 94
- اول: نقش قرآن در علوم انسانی 95
- اشاره 95
- الف: نوگستری (ایجاد یا گسترش برخی از علوم انسانی) 95
- ب: جهت دهی به مبانی و اهداف علوم انسانی 99
- ج: نظریه پردازی های علمی قرآنی 101
- د: اصلاح و بازسازی علوم انسانی 104
- دوم: نقش علوم انسانی در مورد قرآن 105
- الف: تأثیر علوم انسانی در فهم و تفسیر بهتر قرآن (سامان دهی تفسیرهای تخصصی قرآن) 105
- اشاره 105
- ب: اثبات اعجاز علمی قرآن در حوزه علوم انسانی 108
- اشاره 110
- سوم: روش شناسی 110
- الف: استفاده از مبانی و قواعد و روش های تفسیر قرآن 110
- ب: رعایت گونه صحیح تفسیر علمی 111
- ج: استفاده از شیوه مطالعات میان رشته ای 113
- اشاره 114
- چهارم: آسیب شناسی 114
- ب: راهکارها 115
- الف: آسیب ها 115
- اشاره 116
- اشاره 127
- الف. قطعی نبودن غالب مطالب علوم تجربی 127
- ب: وجود اشارات علمی در قرآن و لزوم استفاده از علوم تجربی در فهم و تفسیر آن ها 129
- د: رابطه سازگارانه بین قرآن و علم 130
- ج: همه علوم از ظواهر آیات قرآن قابل استفاده نیست 130
- ه : هدف اصلی قرآن هدایت مردم به سوی خداست 131
- الف) استخراج همه علوم از قرآن کریم 131
- اشاره 131
- ب) تطبیق و تحمیل نظریات علمی بر قرآن کریم 132
- ج) استخدام علوم برای فهم و تبیین بهتر قرآن 133
- الف: در حوزه علوم طبیعی 141
- اشاره 141
- ب: در حوزه علوم انسانی 142
- اشاره 143
- الف) چیستی اعجاز علمی قرآن 144
- 1. نیروی جاذبه 180
- اشاره 180
- 2. حرکت های خورشید 181
- 3. زوجیّت 185
- 4. لقاح (زایا کردن گیاهان و ابرها توسط بادها) 186
- 5. چینش مراحل آفرینش انسان 188
- اشاره 196
- اول: کلیات و مباحث نظری 197
- دوم: قرآن و علوم طبیعی 202
- سوم: قرآن و علوم انسانی 215
- چهارم: قرآن و علوم عقلی 225
- ششم: سایت های مرتبط با قرآن و علم 226
- پنجم: منابع لاتین 226
البته روشن است که هر کدام از این راهکارها می تواند بخشی از تعارضات ادعایی قرآن و علم را پوشش دهد و تقسیم چهارگانه ای که در صدر بحث در این مورد شد می تواند چهارچوبی نظری برای پوشش همه بخش های تعارضات ادعائی باشد البته هر کدام از تعارضات ادعایی ویژگی های خاصی دارد که لازم است تک تک مورد بررسی و نقد قرار گیرد و راهکارهای مناسب ارایه گردد تا تعارض ظاهری برطرف شود. (1)
7- آیات علمی قرآن
اشاره
هر چند که موضوع این نوشتار تفسیر علمی قرآن نیست اما لازم است به آیات علمی قرآن اشاره ای داشته باشیم تا مطالب بعدی روشن تر شود.
الف. شمارگان آیات علمی
یوسف مروه تعداد آیات علمی قرآن را 675 آیه می شمارد (2) و محمد جمیل الحبال و مقداد مرعی الجواری تعداد آن ها را با احتساب موارد تکرار 1322 آیه می شمارند. (3) که حدود 20 کل آیات قرآن را شامل می شود.
برخی نویسندگان آیات علمی قرآن را در رابطه با علوم مختلف تقسیم کرده اند، آقای یوسف مروّه بر آن است که آیات در مورد علم پزشکی/ 61، فیزیک/ 63، کیهان شناسی/ 100، زمین شناسی/ 20، کشاورزی/ 21، زیست شناسی (حیوانات)/ 12، آفرینش و حیات/ 36، جغرافیا/ 73، هواشناسی/ 20، شیمی/ 9 و ... در قرآن وجود دارد. (4)
اما محمد جمیل الحبال و مقداد مرعی الجواری همین اعداد را متفاوت
1- (1) . مبحث رابطه و تعارض علم و دین و بررسی مصادیق ادعائی تعارض علم و قرآن، بسیار گسترده است و ذکر همه مصادیق و راهکارهای آنها در این مختصر نمی گنجد. (ر.ک: درآمدی بر تفسیر علمی قرآن و پژوهشی در اعجاز علمی قرآن از نگارنده)
2- (2) . العلوم الطبیعیه فی القرآن، یوسف مروّه، ص 76 - 77.
3- (3) . العلوم فی القرآن، محمد حمیل الحبال و مقداد مرعی الجواری، ص 35 - 36.
4- (4) . العلوم الطبیعیه فی القرآن، ص 76 - 77.