تعامل قرآن و علوم صفحه 33

از استخراج علوم و تفسیر به رأی دارد.

د: قرآن زمینه ساز پیدایش و رشد علوم

-1

توجه قرآن به دانش و تشویق دانش و دانشمندان، (2) در کنار آموزه های پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و اهل بیت علیهم السلام که مسلمانان را به دانش افزایی تشویق می کردند (3) زمینه های رشد علوم را در بین مسلمانان فراهم ساخت، به طوری که در مدت کوتاهی جهش علمی عظیمی در جامعه اسلامی پدید آمد و تمدن درخشان اسلامی شکل گرفت، که آن را معجزه اسلامی در فرهنگ و تمدن خواندند. همان طور که قبلاً از معجزه یونانی در فرهنگ و تمدن بشری یاد می شد. (4)

جامعه عرب جاهلی قبل از اسلام در جزیره العرب، کم تر از بیست نفر با سواد وجود داشت. (5) ولی همین جامعه براساس تعالیم قرآن چنان متحول شد که در قرن دوم هجری هارون الرشید، برای شارلمانی پادشاه فرانسه ساعت زنگ داری هدیه فرستاد که در اروپا آن را در ردیف عجایب هفتگانه جهان بشمار آوردند. (6)

دکتر علی اکبر ولایتی در پژوهش خود به رشد علوم و تمدن اسلامی و نقش محوری قرآن در آن توجه کرده و می نویسد:

«حرکت تمدن سازی و شکل گیری معارف اسلامی با محوریت قرآن کریم و استفاده بهینه از علوم و معارف انتقالی از (یونان، ایران، هند و...) بود. این موضوع از اواخر سده دوم و سوم هجری آغاز شد و اوج آن در سده پنجم و ششم بود. مثلاً ریاضی، نجوم، فیزیک و پزشکی

1- (1) . هر چند که موضوع نوشتار قرآن و علوم تجربی است، ولی برای روشن شدن تاثیر قرآن در رشد علوم تجربی، لازم است نگاهی کلی به تاثیر قرآن در پیدایش و رشد علوم داشته باشیم.
2- (2) . ر.ک: زمر/ 9، مجادله/ 11 و ...
3- (3) . ر.ک: محمد بن یعقوب الکلینی، اصول کافی، ج اول، باب فضل العلم و محمدباقر مجلسی بحارالانوار، ج 1 و 2.
4- (4) . زرین کوب، عبدالحسین، کارنامه اسلام، ص 34.
5- (5) . 17 نفر مرد و تعداد کمی زن سواد خواندن و نوشتن داشتند. (فتوح البلدان، بلاذری، به کوشش صلاح الدین المنجد، ج 3، ص 580)
6- (6) . تاریخ علوم، پیر روسو، ص 117، امیرکبیر.