تعامل قرآن و علوم صفحه 69

نتیجه دیگری ندارد». (1)

ایشان در کتاب برهان رسالت، در مورد جاذبه عمومی، کرویت زمین، حرکت زمین و اجرام سماوی زوجیّت گیاهان، به قرآن و علم اشاره می کند و برای اعجاز قرآن به آن ها استدلال می نماید. (2) ایشان هر چند با تطبیق قرآن، بر علوم جدید مخالف است، اما بر لزوم استفاده از کشفیات علمی، در تفسیر قرآن تأکید می کند (پس ظاهراً با استخدام علوم در فهم قرآن، موافق است) و این تفصیل در تفسیر علمی محسوب می شود.

8. تفصیل بین سه گونه استخراج علوم از قرآن، تحمیل نظریه های علمی بر قرآن و استخدام علوم در فهم قرآن، که نگارنده در کتاب درآمدی بر تفسیر علمی قرآن (1375 ش) بیان کرده ام و در ادامه توضیح بیشتر خواهد آمد.

4- شیوه های برداشت علمی از قرآن

اشاره

تفسیر و برداشت علمی از قرآن خود دارای روش های فرعی متفاوتی است که بعضی سر از تفسیر به رأی و شماری منجر به تفسیر معتبر و صحیح می شود و برخی نیز به نظریه پردازی های علمی قرآن در حوزه علوم مختلف می انجامد.

الف) استخراج همه علوم از قرآن کریم

طرفداران قدیمی تفسیر علمی؛ مانند: ابن أبی الفضل المرسی، غزالی و ... کوشیده اند تا همه علوم را از قرآن استخراج کنند؛ (3) زیرا عقیده داشتند که همه چیز در قرآن وجود دارد و در این راستا، آیاتی را که ظاهر آن ها با یک قانون علمی سازگار بود، بیان می کردند و هرگاه ظواهر قرآن کفایت نمی کرد، دست به تأویل، می زدند و ظواهر آیات را به نظریات و علومی که در نظر داشتند، بر می

1- (1) . تفسیر صحیح آیات مشکله قرآن، اثر استاد سبحانی، تنظیم سیّد هادی خسروشاهی، ص 315.
2- (2) . برهان رسالت ، ص 253-283 (چاپ انتشارات کتابخانه صدر تهران، 1398 ه ق).
3- (3) . دیدگاه های این گروه در مبحث تاریخچه گذشت.