کتابخانه بالقرآن

تعامل قرآن و علوم صفحه 77

صفحه 77

الف: قطعی نبودن غالب مطالب علوم تجربی

علوم تجربی حاصل کاوش ها و تجربه های بشری است که در طی قرن ها بر هم انباشته شده است، تا قبل از نیمه دوم قرن بیستم میلادی، علوم تجربی را به دو شاخه نظریه های علمی اثبات نشده و قانون های علمی اثبات شده تقسیم می کردند. و اگر نظریه علمی به وسیله مشاهده و تجربه های مکرر تأیید می شد آن را اثبات شده و قانون علمی می دانستند. (1)

اما پس از آن و با پیدایش نظریات جدید در فلسفه علم، روشن شد که علوم تجربی افسانه های مفیدی است که در صحنه طبیعت و زندگی کاربرد دارد اما هیچ گاه به صورت قانون در نمی آید.

یعنی در تشکیل یک نظریه علمی نخست ما به مسأله و مشکلی برخورد می کنیم، و در مرحله دوم راه حلی برای آن حدس می زنیم. سپس در مرحله سوم قضایای قابل مشاهده و تجربه از آن راه حل استنتاج می کنیم و در مرحله چهارم اقدام به ابطال این قضایا می کنیم. و اگر این قضایاباطل نشود ، آن نظریه، تا هنگامی که نظریه بهتری پیدا و جایگزین آن نشود در علم باقی می ماند و مبنای عمل قرار می گیرد. (2)

بنابر این، علوم تجربی اثبات پذیر نیست بلکه ابطال پذیر است و در علم، قانون قطعی وجود ندارد.

البته اینکه قضایای علوم تجربی قطعی نیست (به معنای قطع معرفت شناختی) یعنی نمی توان گفت: فلان گزاره علمی حتماً مطابق واقع و تغییر ناپذیر است؛ اما برخی از قضایای علوم تجربی قطعی اند (به معنای قطع روانشناختی) یعنی گاهی گزاره علمی از راه مشاهده یا به وسیله قراین دیگر مثل بدیهی می گردد. هم چون

1- (1) . در این مورد اشکالات متعدّدی به نحوه ی استقرای ناقص علوم شده است و پاسخ هایی نیز داده شده است.(نک : مبانی فلسفه، دکتر علی اکبر سیاسی، ص 210-244؛ علم و دین، ایان باربور، ترجمه خرمشاهی، ص 3 و صص 213-214؛ الاُسس المنطقیه للإستقراء ، شهید صدر ، ص 135 و ص 383-400؛ درآمدی بر تفسیر علمی قرآن، نگارنده ، صص 185-200).
2- (2) . این دیدگاه پوپر (متوفّی - 1373ش) است، ر.ک : حدس ها و ابطال ها و منطق اکتشافات، تألیف پوپر، ترجمه احمد آرام؛ در آمدی بر تفسیر علمی قرآن ، از نگارنده ، صص 200 - 204.