- سخن ناشر 1
- اشاره 15
- شیوه استفاده از کتاب حاضر 16
- اشاره 18
- اشاره 18
- 1. مفهوم شناسی معجزه و اعجاز قرآن 18
- واژه شناسی معجزه در قرآن 19
- اشاره 19
- اول) معنای لغوی واژه ها 19
- نمونه هایی از معجزات در قرآن 30
- تحلیل عقلانی معجزه 31
- اشاره 34
- لوازم کلامی معجزه 34
- دوم) اثبات نبوت عامه (لزوم بعثت انبیاء برای مردم) 37
- سوم) اثبات وجود خداوند 38
- چهارم) علم و قدرت خدا و پیامبر 39
- اشاره 39
- الف) تفاوت معجزه با سحر و اعمال مرتاضان 42
- ب) تفاوت معجزه و کرامت 44
- اقسام معجزه 46
- الف) معجزه اقتراحی و غیراقتراحی 46
- اشاره 46
- ج) معجزه موقت و دائمی 47
- کرانه های اعجاز قرآن 47
- الف) آیات تحدّی (مبارزه طلبی) 54
- 2. هماوردطلبی قرآن (تحدّی) 54
- ب) قلمرو تحدّی قرآن: سه نوع شمول در مبارزه طلبی قرآن 56
- ج) مرجع ضمیر «من مثله» 57
- قرن اول و دوم: سرچشمه های اعجاز قرآن در صدر اسلام 62
- اشاره 62
- اشاره 62
- الف) اعجاز ادبی قرآن 64
- ب) اعجاز قرآن در اخبار غیبی 65
- ج) اعجاز قرآن در استقامت بیان (عدم اختلاف) 67
- د) معارف عالی از فردی امّی 68
- ه) شیرینی و جذبه قرآن 68
- اشاره 69
- قرن سوم: شروع نگارش در اعجاز قرآن و پیدایش نظریه صرفه و عدم تناقض و نظم قرآن 69
- 2. نظام (ت 231 ق) و نظریه صرفه 70
- 1. ابوالهذیل علاف (ت 230 یا 235ق) عدم تناقض در قرآن 70
- 3. جاحظ (م 255ق) و نظم قرآن 72
- قرن چهارم: اعجاز ادبی قرآن و تأثیر آن در نفوس و اخبار غیبی 73
- 1. محمد بن جریر طبری (310 ق) و نظم قرآن 73
- 2. ابوعیسی رمانی (276 - 384) و هفت وجه اعجاز قرآن 74
- 3. الخطابی (317 - 388 ق) اعجاز بلاغی قرآن و تأثیر آن در نفوس 75
- 4. ابوهلال عسکری (حدود 400 ق) و بلاغت قرآن 76
- 1. راغب اصفهانی (م 402 ق)؛ اعجاز در نظم و صرفه 77
- قرن پنجم: نظریه اعجاز در آورنده امّی و اوج گیری نظریه صرفه 77
- 2. باقلانی (ت 403ق)؛ اعجاز در اخبار غیبی، آورنده امّی و بلاغت 79
- 4. قاضی عبدالجبار (415 ق) 82
- 5. سید مرتضی (ت 436ق) و نظریه صرفه 83
- 6. شیخ طوسی (ت 460 ق)؛ فصاحت همراه نظم مخصوص 84
- قرن ششم: رویکرد اعجاز محتوایی و علمی 86
- 1. غزالی (505 ق) و اعجاز علمی قرآن 86
- 3. ابن عطیه (542 ق) 87
- 2. زمخشری (538ق) و نظم قرآن در واژگان و ترکیب ها 87
- 4. قاضی عیاز (544 ق) و اعجاز قرآن در سه وجه جدید 88
- 5. شیخ طبرسی (548ق) و زیبایی معنای قرآن 90
- 7. قطب الدین راوندی (573ق)؛ قرآن دارای معجزه های بی شمار 91
- 1. فخر رازی (م 606) 92
- اشاره 92
- قرن هفتم: تکرار نظریه های قبلی در اعجاز 92
- 3. زملکانی (651 ق) 93
- 4. بیضاوی (685 ق) 93
- 2. آمدی (631 ق) 93
- 5. ابن میثم (699ق) 94
- 6. قرطبی (671 ق) 94
- قرن هشتم: تکرار وجوه قبلی اعجاز همراه با برخی نوآوری ها 95
- اشاره 95
- 1. ابن جزی کلبی (741ق) 95
- 2. الامیر العلوی (749 ق) 97
- 3. زرکشی (794 ق) 98
- قرن نهم: دوران رکود در مباحث اعجاز قرآن 101
- اشاره 101
- قرن دهم: گردآوری و تفصیل نظریه های اعجاز 101
- 2. دیگر قرآن پژوهان 111
- قرن یازدهم: ادامه دوران رکود در مباحث اعجاز قرآن 112
- قرن دوازدهم: مصادیق و تقریرهای جدید در وجوه اعجاز قرآن 112
- 1. علامه محمد باقر مجلسی (م 1110ق) 112
- اشاره 112
- 2. احمد بن محمد کواکبی (م 1124ق) 113
- 3. شمس الدین محمدالضیر المالکی اسکندری (زنده در قرن دوازدهم) 113
- 4. شیخ اسماعیل حقی بروسوی (م 1137ق) 114
- اشاره 115
- قرن سیزدهم: رکود در مباحث اعجاز قرآن 115
- 1. علامه سید عبدالله شبّر (م 1442ق) 115
- 2. محمد بن علی بن محمد بن عبدالله شوکانی صنعانی (م 1250 ق) 116
- اشاره 117
- 1. محمد بن احمد اسکندرانی (م 1306 ق) و اعجاز علمی قرآن در طبیعت و کیهان 117
- قرن چهاردهم: گسترش رویکرد اعجاز علمی قرآن در حوزه علوم طبیعی 117
- 2. عبدالرحمن کواکبی (1320 ق) و اعجاز علمی قرآن در حوزه علوم طبیعی 119
- 3. علامه بلاغی (م 352 ق) و ابعاد جدید اعجاز قرآن 121
- 4. شیخ محمد عبده (1266 - 1323ق) 124
- 5. رشید رضا (م1354ق) 125
- 6. محمد صادق رافعی (1356ق) و اعجاز علمی و بیانی قرآن 126
- 8. امین خولی (م 1969م) و اعجاز نفسی (روان شناختی) قرآن 131
- 9. سید قطب (م 1387ق) و تصویر هنری قرآن 133
- 10. عبدالعظیم زرقانی (م1367 یا 1372ق) و اعجاز پزشکی قرآن 136
- 12. احمد مصطفی مراغی (1371ق) و اعجاز علمی قرآن 138
- 13. عبدالله درّاز (م1377ق) و اعجاز صوتی و انقلاب تاریخی قرآن 139
- 14. عبدالمتعال صعیدی (م 1391 ق) و اعجاز در وحدت موضوعی قرآن 142
- 15. یدالله نیازمند شیرازی (زنده در 1326ش) 143
- 16. آیت الله احمد اهتمام (م 1346ش) 145
- 17. افراد دیگر 147
- 1. علامه محمدحسین طباطبایی (م 1360ش - 1405ق) و تفاوت اعجاز قرآن نسبت به علوم مخاطبان 148
- قرن پانزدهم: گسترش رویکرد اعجاز علمی قرآن در حوزه علوم انسانی 148
- اشاره 148
- 2. آیت الله مکارم شیرازی (معاصر)؛ قرآن معجزه ای گویا، جاودانی، جهانی و روحانی 152
- 3. آیت الله محمد هادی معرفت (م 1385ش) و بررسی مفصل ابعاد اعجاز قرآن 153
- 4. آیت الله سید ابوالقاسم خویی (1371ش) و گواهی امیرالمؤمنین(علیه السلام) 155
- 5. شهید مرتضی مطهری (م 1358ش) 157
- 6. آیت الله محمد فاضل لنکرانی (م 1386ش) 158
- 7. امام خمینی (م 1368ش) و اعجاز عرفانی و بطن قرآن 160
- 8. محمود مهدی استانبولی (1420ق) و اعجاز سیاسی و اجتماعی 163
- 9. رشاد خلیفه و اعجاز عددی قرآن 165
- 10. دکتر سید رضا پاک نژاد (م 1360ش) و اعجاز رنگ ها در قرآن 166
- 11. آیت الله سید محمود طالقانی (م 1358ش) 169
- 12. محمدتقی شریعتی (م 1366ش) 170
- 14. آیت الله سبحانی (معاصر) 174
- 15. احمد امین (م 1954م - 1373ق) 174
- 16. آیت الله صافی گلپایگانی (معاصر) 176
- 17. دکتر موریس بوکای (معاصر) و اعجاز علمی قرآن در مقایسه با تورات و انجیل 177
- 19. دکتر لبیب بیضون (معاصر) 180
- 20. دکتر ذاکر عبدالکریم نائیک (ت 1965م) و کتاب قرآن و علم جدید 181
- 22. دکتر مصطفی رجب (معاصر) و اعجاز تربیتی قرآن 184
- 21. دکتر زغلول راغب محمد النجار 184
- 23. اقتصادانان معاصر و اعجاز اقتصادی قرآن 185
- 24. دکتر امیرعلی لطفی (معاصر) و اعجاز مدیریتی قرآن 186
- 25. دکتر علی رضا قائمی نیا (معاصر) و اعجاز شناختی قرآن 188
- 27. حسام البیطار، اعجاز کلمات در قران 190
- 29. دکتر بدرالدین عبدالکریم احمد، اعجاز هندسی قرآن 190
- 28. خمیس جابر صفر، اعجاز جدلی در قرآن 190
- 26. دکتر محمدرفعت احمد زنجیر، اعجاز دینامیکی قرآن 190
- اشاره 199
- 1. چیستی اعجاز علمی قرآن 199
- اشاره 199
- تعریف اعجاز علمی قرآن 200
- مبانی و معیارهای اعجاز علمی قرآن 205
- چالش های مفهوم اعجاز علمی 207
- مراحل رشد اعجاز علمی قرآن 216
- 2. تاریخچه و اقسام اعجاز علمی قرآن 216
- اول) سرچشمه ها در قرآن و احادیث اهل بیت(علیهم السلام) 216
- اشاره 216
- دوم) طرح نظریه های اعجاز علمی قرآن در حوزه علوم طبیعی 220
- سوم) طرح نظریه های اعجاز علمی قرآن در حوزه علوم انسانی 223
- چهارم) اعجاز علمی قرآن در حوزه علوم عقلی 225
- اشاره 226
- الف) چیستی علم و تقسیم اجمالی علوم بشری 226
- 3. مبانی و روش شناسی اعجاز علمی 226
- ب) وجودنداشتن همه علوم بشری در ظواهر قرآن 229
- ج) هدف اصلی قرآن هدایت 235
- د) شیوه های انطباق قرآن با مطالب علمی 243
- ه) معیارهای انطباق قرآن با علوم 247
- اول) اعجاز علمی قرآن در حوزه علوم طبیعی 252
- اشاره 252
- اشاره 252
- مفهوم شناسی 253
- اشاره 253
- الف) جاذبه عمومی موجودات 254
- اشاره 254
- ب) خورشید و حرکات آن 263
- 2. زیست شناسی 282
- اشاره 282
- الف) زوجیت 282
- 3. پزشکی 303
- مراحل خلقت انسان 304
- اشاره 304
- مرحله دوّم: آفرینش انسان از آب 312
- مرحله سوّم: آفرینش انسان از منی 321
- مرحله چهارم: خلقت انسان از نطفه 327
- مرحله پنجم: آفرینش انسان از علق 345
- مرحله ششم: آفرینش انسان از مضغه 353
- مرحله هفتم: تصویر و تسویه انسان 362
- مرحله نهم: پوشاندن گوشت بر استخوان ها 370
- مرحله هشتم: شکل گیری استخوان ها 370
- مرحله یازدهم: آفرینش روح (دمیدن جان در جنین) 381
- مرحله دوازدهم: تولد طفل 388
- مرحله سیزدهم: بلوغ 391
- مرحله چهاردهم: کهن سالی (پیری) 394
- مرحله پانزدهم: مرگ 398
- دوم) اعجاز علمی قرآن در حوزه علوم انسانی 404
- اشاره 404
- تفاوت های علوم انسانی و علوم طبیعی 405
- اشاره 407
- رویکردها در اعجاز در حوزه علوم انسانی 407
- 1. اعجاز تربیتی قرآن 409
- اشاره 409
- اول) اعجاز تربیتی؛ قرآن با تنظیم قوانین حقوق کودک 410
- دوم) اعجاز تربیتی قرآن در شیوه های تربیت و دعوت 418
- اشاره 425
- 2. اعجاز اقتصادی قرآن 425
- تحریم ربا 433
- اشاره 445
- 3. اعجاز مدیریتی قرآن 445
- پیش نیازهای نظریه اعجاز مدیریتی قرآن 449
- گونه شناسی مطالعات مدیریتی قرآن 452
- 4. اعجاز تشریعی (قانون گذاری) قرآن 456
- اشاره 456
- دوم) تأثیر اعجازآمیز قرآن در تحوّل قوانین جامعه عرب جاهلی 468
- سوم) نظام خارق العاده قانون گذاری در قرآن 469
- 5. اعجاز تاریخی قرآن 471
- اشاره 471
- اقسام اخبار غیبی قرآن 474
- اشاره 491
- 6. اعجاز ریاضی 491
- الف) موافقان اعجاز عددی قرآن 492
- ب) مخالفان اعجاز عددی قرآن 499
- اشاره 509
- الف) معارضان قدیمی 510
- 1. مسیلمه کذاب و همسرش سجاح 510
- 2. چهار سخنور عرب 512
- 3. ابوالعلاء معرّی 514
- ب) معارضان جدید و سوره های ساختگی اینترنتی 515
- اشاره 515
- الف) لفظی و صوری 518
- ب) محتوایی 519
- الف) کتاب ها 523
- اشاره 523
- ب) مقالات 540
- ج) پایان نامه ها 541
- ه) مجلات 549
- و) مراکز 550
فصل اول : کلیات
اشاره
اهداف آموزشی: در این فصل انتظار می رود مباحث زیر را بشناسیم:
1. مفهوم شناسی معجزه و اعجاز قرآن؛ 2. آیات هماوردطلبی قرآن (تحدّی)؛ 3. سیر تطور اعجاز قرآن؛ 4. ابعاد اعجاز قرآن.
درآمد
در این فصل به مباحث مقدماتی «اعجاز قرآن» می پردازیم؛ نخست مفهوم اعجاز را بررسی می کنیم، سپس تاریخچه آن را قرن به قرن مورد کاوش و تحلیل قرار می دهیم و برای نخستین بار فهرست بیش از هفتاد وجه از ابعاد اعجاز قرآن را ارائه می نماییم.
1. مفهوم شناسی معجزه و اعجاز قرآن
اشاره
مقدمه
در طول تاریخ، بشر همیشه با اعمال خارق العاده برخی انسان ها روبه رو بوده است. این اعمال خارق العاده همیشه اعجاب و تحسین بشر را برانگیخته و گاه موجب ایمان او به کسی یا چیزی و یا بی ایمانی او شده است. پیامبران الهی از این اعمال خارق العاده به عنوان آیه و معجزه یاد می کردند و دیگران را به مبارزه