(علوم قرآن 2 ( اعجاز قرآن در علوم طبیعی و انسانی صفحه 57

3. شمول احوالی: درحالی که نمی توانید مثل قرآن را بیاورید یعنی اگر عرب یا عجم، ادیب (متخصص ادبیات عرب) یا متخصص در هر زمینه دیگری باشید نمی توانید مثل قرآن را بیاورید. البته این مطلب ازاطلاق آیه استفاده می شود (1)و از این شمول و عموم و اطلاق آیه می توان استفاده کرد که آن جهت و رمز اعجاز قرآن باید چیزی دیگر باشد که شامل همه زمان ها و احوال باشد. این در حالی است که برخی مثل شاطبی معتقدند اعجاز قرآن مخصوص زمان صدر اسلام است و همین که ادیبان آن دوره نتوانستند مثل قرآن را بیاورند دلیل معجزه بودن قرآن است و در اعصار بعدی فقط به این مطلب احتجاج می شود. (2)

ج) مرجع ضمیر «من مثله»

در سوره بقره می خوانیم: (...فَأْتُوا بِسُورَهٍ مِنْ مِثْلِهِ ...) ؛ (3)در مورد مرجع ضمیر غایب «مثله» می توان چند احتمال را مطرح کرد:

1. مرجع ضمیر، قرآن (مانزّلنا) باشد؛ یعنی: «پس سوره ای از جنس (از مثل) قرآن بیاورید». از ظاهر آیه همین معنا استفاده می شود و مشهور در زبان ها هم همین است. علامه طباطبایی نیز در المیزان این احتمال را ذکر می کند. (4)

2. مرجع ضمیر، خدا باشد؛ یعنی: «اگر می توانید سوره ای از مثل خدا بیاورید.» این مطلب در کلام الزملکانی (م651 ق) به عنوان احتمالی ضعیف نقل شده است؛ زیرا این آیه با آیه (...قُلْ فَأْتُوا بِعَشْرِ سُوَرٍ مِثْلِهِ ...) (5)سیاق واحدی دارند؛

1- (1) . ر.ک: التمهید فی علوم قرآن، ج4، ص22، موسسه النشرالاسلامی، قم، الطبعه الثانیه، 1416ق.
2- (2) . الاعجاز البیانی، ص65-68 به نقل از التمهید، ج4، ص24.
3- (3) . بقره، آیه23.
4- (4) . المیزان، ج1، ص58.
5- (5) . هود، آیه13: بگو پس ده سوره مانند آن (قرآن) بیاورید.