جنة العاصمة صفحه 134

یاری می‌طلبند به میان آید و زمانی که سخن از ماعون یعنی عطاء و بخشش وانفاق مال و دادن زکوة و حقوق واجبه و قرض دادن و عاریه دادن متاع و اثاثیّه خانه گفته شود در همه آنچه که گفته شد مانند علی رضی‌الله عنه که در همه اینها اولیّت دارد

و حقیقةً از جاحظ چنین اعترافی بسیار غریب و عجیب و حیرت‌انگیز است در حق علی علیه‌السلام که در حق‌گوئی با نفس خود چنین نزاعی بکند و علیرغم خود چنین سخنی بر زبان جاری کند با اینکه چنین اقرار و اعترافی برای او بسیار مشکل بوده

در صورتی که جاحظ با آن تعصبی که دارد در حق علی علیه‌السلام اینطور معتقد باشد و چنین سخنی بگوید از کلام ابن ابی‌الحدید معتزلی تعجبی نیست که در فضائل علی علیه‌السلام در شرح نهج‌البلاغه در جزء اول آن در صفحه 16 گفته

فامّا فضائله علیه‌السلام فانّها قد بلغت من العظم والجلالة والانتشار والاشتهار مبلغا یسمج معه التعرّض لذکرها والتصدّی لتفصیلها فصارت کما قال ابوالعیناء لعبیداللّه بن یحیی بن خاقان وزیر المتوکل والمعتمد رأیتنی فیما اتعاطی من وصف فضلک کالمخبر عن ضوء النّهار الباهر والقمر الزاهر الدنی لا یخفی علی الناظر فایقنت انّی حیث انتهی بی القول منسوب الی العجز مقصر عن الغایة فانصرفت عن الثناء علیک الی الدعاءِ لک و وکلت الاخبار عنک الی علم الناس بک

و ما اقول فی رجل اقرّ له اعدائه و خصومه بالفضل و لم یمکنهم جحد مناقبه و لا کتمان فضائله

ترجمه کلام ابن ابی‌الحدید

یعنی- امّا فضائل آن حضرت علیه‌السلام اینست که به اندازه بزرگ و با جلالت و انتشار دارد و مشهور است به جائی رسیده که قبیح است متعرض ذکر آن شدن و به تفصیل آن پرداختن باید همچنان گفت که ابوالعیناء به عبیدالله پسر یحیی پسر خاقان وزیر متوکل عباسی و معتمد عباسی گفت مرا می‌بینی که جرأت وصف کردن فضل تو را ندارم و قبیح می‌دانم و اگر بخواهم فضل تو را وصف کنم مانند کسی هستم که روشنی روز روشن را وصف کند که بر هیچ بیننده‌ای پوشیده نیست و یقین می‌دانم وقتی کلام به اینجا رسید که من عاجز از وصف کردن باشم و فکر من نارسا باشد از توصیف سزاوار است که از آن منصرف شوم و واگذار کنم خبر دادن از فضل تو را به دانستن مردمان و به جای آن به دعا کردن برای تو مبادرت کنم

پس من چه بگویم در حق مردی که دشمنان او اقرار به فضائل او دارند و نمی‌توانند آن را انکار کنند و روپوشی نمایند- انتهی

حاصل آنکه احمد بن حنبل و دیگران اول کسانی که بر این قول قائلند نیستند و نه از آن کسانی که در اقلیت می‌باشند نسبت به فضیلتهای علی علیه‌السلام چنانچه حکایت شده از محمد بن ادریس امام شافعی‌ها و از او حکایت کرده است خیابانی در جزء سوم وقایع الایام خود در صفحه (474) از کتاب انوار البهیه نقل کرده گفته است امام محمد بن ادریس شافعی امام مذهب شافعیّه متوفای سال دویست و چهار هجری که شیخ و استاد ابن حنبل است در فقه و حدیث و روایت در جواب کسی که از علی علیه‌السلام از او سؤال کرد گفته است چه می‌گوئی در حق کسی که