جنة العاصمة صفحه 269

و در چیزی از امور به غیر او متوجه نباشند اینست تاویل کلمه توحید زیرا کسی که یقین به خالقیت او دارد و اینکه مدبری جز او نیست و شریکی در خدائی او نیست سزاوار است که غیر او را شریک در عبادت قرار ندهد و در هیچ امری از امور به غیر او متوجه نگردد و او را از کلیه نواقص امکانیه پاک و پاکیزه و منزه بداند و روشن گرداند در ذهنها آنچه را که تعقل شود از این کلمه به تفکر در دلائل و براهین او خدائیست که به چشمها دیده نمی‌شود و به زبانها وصف کرده نمی‌شود یعنی چشمها و زبانها عاجزند از دیدن و وصف کردن او و کیفیت و چگونگی او از وهمها خارج است ایجاد فرموده است چیزها را بدون آنکه چیزی پیش از آنها بوده باشد یعنی بدون مادّه و بدون اینکه اقتدا کند به مثلی و مانندی از نیستی هستی داده همه چیزها را به قدرت و توانائی خود و آفریده است همه آنها را به مشیت خود بدون اینکه حاجتی به هست کردن آنها داشته باشد و در صورت بندی آن برای او فایده‌ای منظور او باشد مگر برای ثابت کردن حکمت خود و تثبیت کردن بندگان را به طاعت خود با کمال بی‌نیازی او از طاعات و بندگی آنها بلکه برای ظاهر کردن قدرت خود و تعبّد بندگان به امتثال اوامر و اجتناب از نواهی او که فایده آن شامل حال خودشان شود و برای غلبه دادن دعوت خود تا اطاعت کنندگان از خود را ثواب دهد و وضع عقاب کند برای آنانی که معصیت او را می‌کنند برای دور کردن بندگان خود از چیزهائی که سبب هلاکت آنها شود تا آنها را به بهشت خود بکشاند

قولها علیهاالسلام

اشاره

و اشهد انّ ابی محمّدا صلی اللّه علیه و آله عبده و رسوله اختاره و انتجبه قبل ان ارسله و سمّاه قبل ان اجتبله واصطفاه قبل ان ابتعثه اذ الخلائق بالغیب مکنونة و بستر الاهاویل مصونة و بنهایة العدم مقرونة علما من اللّه تعالی بِمَأیِلِ الامور و احاطة بحوادث الدّهور و معرفة بمواقع المقدور ابتعثه اللّه تعالی اتماما لامره و عظیمة علی امضاء حکمه و انفاذا لمقادیر حتمه فرأی الامم فرقا فی ادیانها عکفّا علی نیرانها عابدة لاوثانها منکرة للّه مع عرفانها فانار اللّه بمحمد صلی اللّه علیه و آله ظلمها و کشف عن القلوب بهمها و جلی عن الابصار غممها و قام فی الناس بالهدایة وانقذهم من الغوایة و بصرهم من العمایة و هداهم الی الدین القویم و دعاهم الی الطریق المستقیم ثم قبضه اللّه الیه قبض رافة و اختیار و رغبة و ایثار بمحمّد صلی اللّه علیه و آله عن تعب هذه الدّار فی راحة قد حفّ بالملائکة الابرار و رضوان الرب الغفّار و مجاورة الملک الجبّار صلی اللّه علی ابی نبیّه و امینه علی الوحی و صفیّه و خیرته من الخلق و رضیّه و رحمة اللّه و برکاته

شرح لغات خطبه

اشاره

قولها علیهاالسلام- قبل ان اجتبله: جَبَلْ به معنای خلق است گفته می‌شود جبلهم اللّه یعنی خلقهم اللّه