- سخن ناشر 1
- اشاره 3
- پیشگفتار 3
- سخنی با دانش پژوهان عزیز 4
- سخنی با اساتید محترم 5
- اشاره 6
- بخش اول: اعجاز قرآن 6
- تعریف اعجاز قرآن 7
- اشاره 7
- اهمیت و جایگاه اعجاز قرآن 7
- اشاره 7
- 1. کلیات 7
- ب) اعجاز قرآن و نبوت پیامبراکرم (صلی الله علیه و آله) 8
- ج) اعجاز قرآن و عدم تحریف آن 8
- الف) اعجاز قرآن و وجود خداوند 8
- د) اعجاز قرآن و معارف آن 8
- کتاب شناسی اعجاز قرآن 9
- آثار پیشینیان درباره اعجاز قرآن 10
- چکیده 12
- پرسش 13
- منابع مطالعه و پژوهش 14
- اشاره 15
- مقدمه 15
- 2. تعاریف و مفاهیم 15
- تاریخچه کاربرد واژه معجزه و اعجاز 15
- اعجاز در لغت 16
- کاربرد قرآنی اعجاز 17
- اعجاز در اصطلاح 18
- شرایط و ویژگی های اعجاز 19
- ویژگی های دیگر قرآن 20
- برترین معجزه 20
- چکیده 21
- منابع مطالعه و پژوهش 22
- پرسش 22
- تحدّی در اصطلاح 23
- تحدّی در لغت 23
- 3. تحدّی قرآن 23
- اشاره 23
- الف) تحدّی در مکه 24
- آیات تحدّی و سیر نزول آنها 24
- اشاره 24
- ب) تحدّی در مدینه 25
- تحدّی در برتری سخن 27
- نقد نظریه بنت الشاطی 28
- جاودانگی تحدّی قرآن در کنار اعجاز 28
- چکیده 29
- پرسش 30
- منابع مطالعه و پژوهش 30
- اشاره 31
- مقدمه 31
- پیامبر اعظم (صلی الله علیه و آله) و قرآن 31
- 4. اعجاز قرآن از نگاه معصومین (علیهم السلام) 31
- اعجاز قرآن از منظر علی (علیه السلام) 32
- قرآن از منظر حضرت زهرا (علیها السلام) 34
- قرآن از منظر امام حسن مجتبی (علیه السلام) 35
- امام حسین (علیه السلام) و قرآن 35
- امام سجاد (علیه السلام) 36
- امام باقر (علیه السلام) 37
- امام صادق (علیه السلام) 37
- امام کاظم (علیه السلام) 38
- امام رضا (علیه السلام) 38
- امام هادی (علیه السلام) 39
- امام عسکری (علیه السلام) 39
- امام جواد (علیه السلام) 39
- امام عصر (عج) 40
- چکیده 40
- پرسش 41
- منابع مطالعه و پژوهش 42
- 5. اذعان مشرکان نسبت به اعجاز قرآن 43
- مقدمه 43
- 1. ولید بن مغیره 43
- اشاره 43
- 2. طفیل بن عمروالدوسی 45
- 3. نضربن حارث 46
- 4. عتبه بن ربیعه 47
- 5. انیس بن جناده 48
- چکیده 49
- پرسش 49
- منابع مطالعه و پژوهش 50
- مقدمه 51
- 1. شیخ مفید 51
- 6. اعجاز قرآن از نگاه دانشمندان شیعه 51
- اشاره 51
- 2. شیخ طوسی 52
- 3. محمدباقر مجلسی 53
- 5. علاّمه طباطبایی (رضی الله عنه) 55
- 4. علاّمه بلاغی 55
- 6. آیه الله خوئی (رضی الله عنه) 57
- 7. امام خمینی (رحمه الله) 58
- چکیده 59
- پرسش 60
- منابع مطالعه و پژوهش 60
- اشاره 61
- 7. اعجاز قرآن از نگاه علمای اهل سنّت 61
- 1. خطّابی 61
- 2. باقلانی 62
- 3. جرجانی 62
- 4. فخر رازی 63
- 5. زرکشی 64
- 6. سیوطی 65
- 7. رافعی 66
- چکیده 67
- پرسش 68
- منابع مطالعه و پژوهش 68
- مقدمه 69
- 8. وجوه اعجاز قرآن (شخصیت پیامبر (صلی الله علیه و آله) 69
- اشاره 69
- ویژگی امّی بودن پیامبر (صلی الله علیه و آله) 71
- امی بودن پیامبر از منظر روایات 74
- اشاره 74
- نقد و بررسی 75
- جریان حدیبیه 75
- چکیده 78
- پرسش 78
- منابع مطالعه و پژوهش 79
- 9. وجوه اعجاز قرآن (اعجاز بیانی) 80
- ابعاد اعجاز بیانی قرآن 80
- اشاره 80
- مقدمه 80
- مهم ترین بخش های اعجاز بیانی 81
- اشاره 81
- الف) گزینش کلمات 82
- ب) سبک و شیوه بیان 83
- ج) نظم آهنگ قرآن 84
- د) وحدت موضوعی (تناسب معنوی آیات) 86
- ه-) نکته ها و ظرافت ها 88
- چکیده 89
- پرسش 90
- منابع مطالعه و پژوهش 91
- مقدمه 92
- 10. وجوه اعجاز قرآن (معارف عالی) 92
- اشاره 92
- معارف 93
- قداست مقام انبیا (علیهم السلام) 95
- احکام 95
- جامعیت احکام اسلامی 97
- چکیده 99
- منابع مطالعه و پژوهش 100
- پرسش 100
- اشاره 101
- 11. وجوه اعجاز قرآن (خبرهای غیبی) 101
- مقدمه 101
- شأن نزول 103
- اشاره 103
- 1. خبر پیروزی رومیان بر ایرانیان 103
- 2. خبر پیروزی مسلمانان در جنگ بدر 104
- 3. وعده بازگشت پیروزمندانه به مکه 105
- 5. پیروزی دین اسلام بر دیگر ادیان 106
- 4. وعده ی حفاظت از قرآن 106
- چکیده 108
- پرسش 108
- منابع مطالعه و پژوهش 109
- 12. وجوه اعجاز قرآن (هماهنگی و عدم وجود اختلاف) 110
- اشاره 110
- موجبات اختلاف 112
- چکیده 116
- پرسش 116
- منابع مطالعه و پژوهش 117
- 13. وجوه اعجاز قرآن (اعجاز علمی) 118
- اشاره 118
- نمونه هایی از اشارات علمی در قرآن 119
- اشاره 119
- 1. رتق و فتق امور آسمانها و زمین 119
- 2. نقش کوه ها در استواری زمین 120
- 3. دشواری تنفّس با افزایش ارتفاع 121
- 4. آب؛ منشأ حیات 123
- 5. پوشش هوایی حافظ زمین 124
- چکیده 125
- پرسش 126
- منابع مطالعه و پژوهش 126
- دلیل قرآنی قائلین به «صرفه» 128
- مقدمه 128
- اشاره 128
- 14. وجوه اعجاز قرآن (نظریه صرفه) 128
- تفسیرهای سه گانه در تبیین دیدگاه «صرفه» 129
- «صرفه» از نگاه ابن حزم 130
- نقد رأی سید مرتضی 131
- نقد رأی ابن حزم 131
- دیدگاه سید مرتضی 131
- دلایل مخالفان دیدگاه «صرفه» 132
- تفتازانی 132
- زملکانی 132
- قاضی ابوبکر 133
- شهرستانی 133
- چکیده 134
- پرسش 135
- منابع مطالعه و پژوهش 135
- 1. مسیلمه کذّاب 136
- مقدمه 136
- 15. معارضان اعجاز قرآن 136
- اشاره 136
- 2. عبدالله بن مقفع 138
- 3. سجاح بنت حارث تمیمیه 140
- 4. ابو العلاء معری 140
- تحلیل 141
- 5. ابوالطیب متنبّی 141
- چکیده 142
- پرسش 143
- منابع مطالعه و پژوهش 143
- بخش دوم: صیانت قرآن از تحریف 144
- اشاره 144
- اشاره 145
- 1. کلیات 145
- مقدمه 145
- منشأ پیدایش شبهه تحریف 146
- کتاب شناسی تحریف 148
- کتاب شناسی خاصّ تحریف 149
- چکیده 150
- پرسش 151
- منابع مطالعه و پژوهش 152
- 2. تعاریف و مفاهیم 153
- اشاره 153
- تحریف در لغت 153
- تحریف در اصطلاح 155
- اقسام تحریف 156
- نکته دوَم 158
- نکته اوّل 158
- چکیده 159
- منابع مطالعه و پژوهش 160
- پرسش 160
- اشاره 161
- 3. دیدگاه عالمان شیعه 161
- مقدمه 161
- شیخ صدوق 162
- شیخ مفید 163
- شیخ طوسی 163
- علاّمه طبرسی 164
- علاّمه حلّی (رحمه الله) 164
- محقّق اردبیلی 165
- شیخ بهائی 165
- سید بن طاووس 165
- ملاّ محسن فیض کاشانی 166
- شیخ الفقهاء کاشف الغطاء 166
- محقّق تبریزی 167
- آیه الله خوئی 168
- علاّمه طباطبایی 168
- امام خمینی (رحمه الله) 169
- پرسش 170
- چکیده 170
- منابع مطالعه و پژوهش 171
- ابوالحسن اشعری 172
- 4. دیدگاه عالمان سنّی درباره مسئلهْ تحریف 172
- مقدمه 172
- اشاره 172
- عبدالله درّاز (معاصر) 173
- محمد مدنی (معاصر) 173
- تیجانی سماوی (معاصر) 174
- رحمت الله هندی 175
- تهمت های ناروا 176
- چکیده 178
- پرسش 179
- منابع مطالعه و پژوهش 180
- مقدمه 181
- اشاره 181
- 5. ادلّه نفی تحریف (دلایل عقلی) 181
- حکم بدیهی عقل 181
- دلیل تواتر (ضرورت تواتر متن قرآن) 183
- ناسازگاری تحریف با اعجاز قرآن 184
- شبهه 186
- پاسخ شبهه ی مذکور 186
- چکیده 187
- منابع مطالعه و پژوهش 188
- پرسش 188
- 6. ادلّه نفی تحریف (دلایل قرآنی) 189
- مقدمه 189
- اشاره 189
- آیه تحفیظ (حفظ ، ذکر) 189
- اشاره 189
- اشکال دوّم 191
- اشکال اوّل 191
- آیه نفی باطل 192
- اشاره 192
- اشکال 193
- آیات تنزیه کننده قرآن از ریب و تردید 193
- چکیده 195
- منابع مطالعه و پژوهش 196
- پرسش 196
- مقدمه 197
- 1. روایت امام باقر (علیه السلام) 197
- 7. ادلّه نفی تحریف (دلایل روایی) 197
- اشاره 197
- 2. روایت امام صادق (علیه السلام) 198
- 3. ترتیب مصحف در زمان ظهور حضرت مهدی (عج) 198
- 4. روایات عرض بر قرآن 199
- 5. حدیث ثقلین 201
- 6. روایات دال بر کامل بودن سوره ها 202
- 7. روایاتی که از «شأن نزول» تعبیر به «تنزیل» کرده اند 202
- چکیده 203
- پرسش 204
- منابع مطالعه و پژوهش 205
- مقدمه 206
- اشاره 206
- 8. مستشرقان و مسئله تحریف 206
- الف) عدم آگاهی پیامبر (صلی الله علیه و آله) از رسالتش 207
- ادعای بلاشر، مبنی بر عدم ثبت آیات مکی در قرآن 207
- اشاره 207
- نقد دیدگاه بلاشر 208
- ب) فقدان امکانات مادی 208
- ادعای «کازانوفا»؛ مبنی بر افزایش دو آیه در «قرآن» توسط ابوبکر 209
- اشاره 209
- نقد 210
- اتهام «بول» (BUHL) به شیعیان، درباره اعتقاد به تحریف 210
- اشاره 210
- جنجال گلدزیهر 211
- اشاره 211
- نقد 211
- نقد 212
- نقد 212
- چکیده 213
- پرسش 214
- منابع مطالعه و پژوهش 215
- اشاره 216
- مقدمه 216
- 9. تحریف در عهدین 216
- کتاب «عهدین» از نگاه محدث نوری 216
- اشاره 216
- نقد 216
- تحریف در نحوه گویش 217
- اشاره 218
- نگاهی گذرا به تاریخ عهدین 218
- اشکال 219
- پاسخ 219
- همگونی رویدادها در گذشته و حال 220
- اشاره 220
- چکیده 222
- پرسش 223
- منابع مطالعه و پژوهش 224
- اشاره 225
- اشاره 225
- 1. آیه «رجم» 225
- مقدمه 225
- 10. تحریف نزد «حشویه» (1) 225
- اشاره 226
- 2. آیه رغبت (اعراض) 226
- نقد 226
- تحلیل 227
- 4. آیه جهاد 227
- 3. آیه فراش 227
- 5. اشتمال قرآن بر یک میلیون و بیست و هفت هزار حرف! 228
- اشاره 228
- اشاره 228
- نقد 228
- 6. افزایش در مصحف عایشه 228
- اشاره 229
- نقد 229
- نقد 229
- 7. کاسته شدن دو آیه از سوره بینه! 229
- نقد 230
- 9. سوره احزاب، بزرگ تر از سوره بقره! 230
- اشاره 230
- اشاره 230
- 8. حذف دو آیه از مصحف 230
- نقد 231
- اشاره 231
- 10. سوره ای به اندازه سوره «برائت» وسوره ای دیگر، همانند «مسبحات» 231
- نقد 232
- چکیده 232
- پرسش 233
- منابع مطالعه و پژوهش 234
- اشاره 235
- 11. تحریف نزد حشویه (2) 235
- 11. از بین رفتن «قرآن» با کشته شدن حاملان آن 235
- اشاره 235
- نقد 235
- نقد 236
- اشاره 236
- 13. اجتهاد نابجا 236
- 12. حذف دو سوره «خلع» و «حفد» از مصاحفی غیر مصحف أبی 236
- اشاره 236
- نقد 237
- نقد 237
- 14. تبدیل یک حرف 238
- نقد 238
- اشاره 238
- اشاره 238
- تحلیل 238
- 15. افزودن یک «کلمه» 238
- 16. چهار کلمه نادرست! 239
- پرسش 243
- چکیده 243
- منابع مطالعه و پژوهش 244
- اشاره 245
- مقدمه 245
- 12. تحریف نزد اخباری ها (1) 245
- نقد 246
- نقد 247
- بررسی 249
- بررسی 250
- بررسی 250
- بررسی 251
- بررسی 253
- چکیده 254
- پرسش 255
- منابع مطالعه و پژوهش 255
- اشاره 256
- مقدمه 256
- 13. تحریف نزد اخباری ها (2) 256
- 1. روایات تفسیری 257
- 2. روایات مربوط به تحریف معنوی 258
- 3. روایات حاکی از افتادگی برخی آیات 259
- 4. روایات مربوط به ظهور حضرت حجت (عج) و آوردن «قرآن» جدید، برخلاف «قرآن» موجود 259
- 5. روایات بیانگر فضایل اهل بیت (علیهم السلام) در قرآن 260
- چکیده 262
- پرسش 263
- منابع مطالعه و پژوهش 264
- اشاره 265
- 14. مهم ترین منابع قائلان به تحریف (1) 265
- 1. رساله ای ناشناس 265
- مقدمه 265
- 2. کتاب «سقیفه» سلیم بن قیس هلالی 266
- 3. کتاب «القرائات» احمد بن محمد سیاری 267
- 4. تفسیر ابوالجارود زیاد بن منذر مرحوب 267
- 5. تفسیر منسوب به علی بن ابراهیم قمی 268
- 6. کتاب «استغاثه» علی بن احمد کوفی 269
- 7. کتاب احتجاج طبرسی 269
- چکیده 270
- پرسش 271
- منابع مطالعه و پژوهش 272
- مقدمه 273
- 15. بررسی مهم ترین منابع قائلان به تحریف (2) 273
- 8. تفسیر منسوب به امام عسگری (علیه السلام) 273
- اشاره 273
- 9. تفاسیر مقطوع الاسناد 274
- 10. کتاب الفرقان 277
- چکیده 278
- نقد 278
- پرسش 279
- منابع مطالعه و پژوهش 279
- الف) منابع اصلی 280
- ب) منابع فرعی (مهم ترین منابع فرعی) 280
- کتابنامه 280
حال] گفتند: فرمان پذیر آمدیم؛ سپس هفت آسمان را این چنین استوار ساخت.
آن چه در آیه فوق آمده، یک حقیقت علمی است که دانش روز، کم وبیش به آن پی برده است و آن این که منشأ جهان مادی به صورت یک توده گاز بوده است. بدین ترتیب واژه «دخان» در کلمات عرب، دقیق ترین تعبیر از ماده نخستین ساختار جهان است (1).
2. نقش کوه ها در استواری زمین
در نُه جای «قرآن» از کوه ها به «رواسی» تعبیر شده است که در این جا برخی از آیات مورد بررسی قرار می گیرند:
وَ جَعَلْنا فِی الْأَرْضِ رَواسِیَ أَنْ تَمِیدَ بِهِمْ وَ جَعَلْنا فِیها فِجاجاً سُبُلاً لَعَلَّهُمْ یَهْتَدُونَ 2 ; و کوه ها را در زمین پا بر جا و استوار نهادیم تا مبادا [زمین] آنان را تکان دهد و بلرزاند.
اساساً تعبیر از کوه ها به «رواسی» بدان جهت است که «ثابت هایی» هستند که بر ریشه های مستحکم استوار می باشند. هم چنین از کوه ها به «أوتاد» به معنای «میخ ها» تعبیر شده که زمین را از هم پاشیدگی و فرو ریزی نگاه می دارد: وَ الْجِبالَ أَوْتاداً 3 .
مولا امیرمؤمنان - علی (علیه السلام) - در این زمینه گفتاری دارد که تعابیر اعجاز گونه «قرآن» را به خوبی روشن می سازد؛ در آن جا که می فرماید:
«وَجَبَلَ جَلاَمِیدَهَا...» (2)؛ «همراه با سرشتن صخره های بزرگ زمین و برآمدن دل این صخره ها و قله های بلند سر به فلک کشیده، در جایگاه های خود استواریشان بخشید. پس قله ها را در هوا به بلندا برد و ریشه هایشان را در آب فرو کشید...». و در ادامه می افزاید: «زمین به رغم حرکت های خود از لغزش و لرزش و فروپاشیدگی نگاه داشته شد». از این گفتار به سه نکته می توان دست یافت:
نخست: زمین دارای حرکت های گوناگون است؛ ولی به رغم این حرکت ها آرامش و تعادل خود را حفظ کرده است;
1- (1) . علوم قرآنی، محمدهادی معرفت، ص347.
2- (4) . نهج البلاغه، خطبه 211 (صبحی صالح)، ص328.