- سخن ناشر 1
- اشاره 3
- پیشگفتار 3
- سخنی با دانش پژوهان عزیز 4
- سخنی با اساتید محترم 5
- اشاره 6
- بخش اول: اعجاز قرآن 6
- تعریف اعجاز قرآن 7
- اهمیت و جایگاه اعجاز قرآن 7
- اشاره 7
- 1. کلیات 7
- اشاره 7
- ب) اعجاز قرآن و نبوت پیامبراکرم (صلی الله علیه و آله) 8
- ج) اعجاز قرآن و عدم تحریف آن 8
- الف) اعجاز قرآن و وجود خداوند 8
- د) اعجاز قرآن و معارف آن 8
- کتاب شناسی اعجاز قرآن 9
- آثار پیشینیان درباره اعجاز قرآن 10
- چکیده 12
- پرسش 13
- منابع مطالعه و پژوهش 14
- اشاره 15
- مقدمه 15
- 2. تعاریف و مفاهیم 15
- تاریخچه کاربرد واژه معجزه و اعجاز 15
- اعجاز در لغت 16
- کاربرد قرآنی اعجاز 17
- اعجاز در اصطلاح 18
- شرایط و ویژگی های اعجاز 19
- ویژگی های دیگر قرآن 20
- برترین معجزه 20
- چکیده 21
- منابع مطالعه و پژوهش 22
- پرسش 22
- تحدّی در اصطلاح 23
- تحدّی در لغت 23
- 3. تحدّی قرآن 23
- اشاره 23
- آیات تحدّی و سیر نزول آنها 24
- الف) تحدّی در مکه 24
- اشاره 24
- ب) تحدّی در مدینه 25
- تحدّی در برتری سخن 27
- نقد نظریه بنت الشاطی 28
- جاودانگی تحدّی قرآن در کنار اعجاز 28
- چکیده 29
- پرسش 30
- منابع مطالعه و پژوهش 30
- اشاره 31
- پیامبر اعظم (صلی الله علیه و آله) و قرآن 31
- مقدمه 31
- 4. اعجاز قرآن از نگاه معصومین (علیهم السلام) 31
- اعجاز قرآن از منظر علی (علیه السلام) 32
- قرآن از منظر حضرت زهرا (علیها السلام) 34
- امام حسین (علیه السلام) و قرآن 35
- قرآن از منظر امام حسن مجتبی (علیه السلام) 35
- امام سجاد (علیه السلام) 36
- امام باقر (علیه السلام) 37
- امام صادق (علیه السلام) 37
- امام کاظم (علیه السلام) 38
- امام رضا (علیه السلام) 38
- امام هادی (علیه السلام) 39
- امام عسکری (علیه السلام) 39
- امام جواد (علیه السلام) 39
- چکیده 40
- امام عصر (عج) 40
- پرسش 41
- منابع مطالعه و پژوهش 42
- 5. اذعان مشرکان نسبت به اعجاز قرآن 43
- مقدمه 43
- 1. ولید بن مغیره 43
- اشاره 43
- 2. طفیل بن عمروالدوسی 45
- 3. نضربن حارث 46
- 4. عتبه بن ربیعه 47
- 5. انیس بن جناده 48
- چکیده 49
- پرسش 49
- منابع مطالعه و پژوهش 50
- 1. شیخ مفید 51
- مقدمه 51
- اشاره 51
- 6. اعجاز قرآن از نگاه دانشمندان شیعه 51
- 2. شیخ طوسی 52
- 3. محمدباقر مجلسی 53
- 5. علاّمه طباطبایی (رضی الله عنه) 55
- 4. علاّمه بلاغی 55
- 6. آیه الله خوئی (رضی الله عنه) 57
- 7. امام خمینی (رحمه الله) 58
- چکیده 59
- پرسش 60
- منابع مطالعه و پژوهش 60
- اشاره 61
- 7. اعجاز قرآن از نگاه علمای اهل سنّت 61
- 1. خطّابی 61
- 2. باقلانی 62
- 3. جرجانی 62
- 4. فخر رازی 63
- 5. زرکشی 64
- 6. سیوطی 65
- 7. رافعی 66
- چکیده 67
- پرسش 68
- منابع مطالعه و پژوهش 68
- 8. وجوه اعجاز قرآن (شخصیت پیامبر (صلی الله علیه و آله) 69
- مقدمه 69
- اشاره 69
- ویژگی امّی بودن پیامبر (صلی الله علیه و آله) 71
- اشاره 74
- امی بودن پیامبر از منظر روایات 74
- جریان حدیبیه 75
- نقد و بررسی 75
- چکیده 78
- پرسش 78
- منابع مطالعه و پژوهش 79
- ابعاد اعجاز بیانی قرآن 80
- مقدمه 80
- 9. وجوه اعجاز قرآن (اعجاز بیانی) 80
- اشاره 80
- مهم ترین بخش های اعجاز بیانی 81
- اشاره 81
- الف) گزینش کلمات 82
- ب) سبک و شیوه بیان 83
- ج) نظم آهنگ قرآن 84
- د) وحدت موضوعی (تناسب معنوی آیات) 86
- ه-) نکته ها و ظرافت ها 88
- چکیده 89
- پرسش 90
- منابع مطالعه و پژوهش 91
- 10. وجوه اعجاز قرآن (معارف عالی) 92
- مقدمه 92
- اشاره 92
- معارف 93
- احکام 95
- قداست مقام انبیا (علیهم السلام) 95
- جامعیت احکام اسلامی 97
- چکیده 99
- منابع مطالعه و پژوهش 100
- پرسش 100
- 11. وجوه اعجاز قرآن (خبرهای غیبی) 101
- اشاره 101
- مقدمه 101
- اشاره 103
- شأن نزول 103
- 1. خبر پیروزی رومیان بر ایرانیان 103
- 2. خبر پیروزی مسلمانان در جنگ بدر 104
- 3. وعده بازگشت پیروزمندانه به مکه 105
- 5. پیروزی دین اسلام بر دیگر ادیان 106
- 4. وعده ی حفاظت از قرآن 106
- چکیده 108
- پرسش 108
- منابع مطالعه و پژوهش 109
- 12. وجوه اعجاز قرآن (هماهنگی و عدم وجود اختلاف) 110
- اشاره 110
- موجبات اختلاف 112
- چکیده 116
- پرسش 116
- منابع مطالعه و پژوهش 117
- 13. وجوه اعجاز قرآن (اعجاز علمی) 118
- اشاره 118
- اشاره 119
- نمونه هایی از اشارات علمی در قرآن 119
- 1. رتق و فتق امور آسمانها و زمین 119
- 2. نقش کوه ها در استواری زمین 120
- 3. دشواری تنفّس با افزایش ارتفاع 121
- 4. آب؛ منشأ حیات 123
- 5. پوشش هوایی حافظ زمین 124
- چکیده 125
- پرسش 126
- منابع مطالعه و پژوهش 126
- مقدمه 128
- اشاره 128
- دلیل قرآنی قائلین به «صرفه» 128
- 14. وجوه اعجاز قرآن (نظریه صرفه) 128
- تفسیرهای سه گانه در تبیین دیدگاه «صرفه» 129
- «صرفه» از نگاه ابن حزم 130
- نقد رأی ابن حزم 131
- دیدگاه سید مرتضی 131
- نقد رأی سید مرتضی 131
- دلایل مخالفان دیدگاه «صرفه» 132
- تفتازانی 132
- زملکانی 132
- قاضی ابوبکر 133
- شهرستانی 133
- چکیده 134
- پرسش 135
- منابع مطالعه و پژوهش 135
- 1. مسیلمه کذّاب 136
- مقدمه 136
- 15. معارضان اعجاز قرآن 136
- اشاره 136
- 2. عبدالله بن مقفع 138
- 3. سجاح بنت حارث تمیمیه 140
- 4. ابو العلاء معری 140
- تحلیل 141
- 5. ابوالطیب متنبّی 141
- چکیده 142
- پرسش 143
- منابع مطالعه و پژوهش 143
- بخش دوم: صیانت قرآن از تحریف 144
- اشاره 144
- مقدمه 145
- اشاره 145
- 1. کلیات 145
- منشأ پیدایش شبهه تحریف 146
- کتاب شناسی تحریف 148
- کتاب شناسی خاصّ تحریف 149
- چکیده 150
- پرسش 151
- منابع مطالعه و پژوهش 152
- 2. تعاریف و مفاهیم 153
- اشاره 153
- تحریف در لغت 153
- تحریف در اصطلاح 155
- اقسام تحریف 156
- نکته دوَم 158
- نکته اوّل 158
- چکیده 159
- منابع مطالعه و پژوهش 160
- پرسش 160
- اشاره 161
- 3. دیدگاه عالمان شیعه 161
- مقدمه 161
- شیخ صدوق 162
- شیخ مفید 163
- شیخ طوسی 163
- علاّمه حلّی (رحمه الله) 164
- علاّمه طبرسی 164
- شیخ بهائی 165
- محقّق اردبیلی 165
- سید بن طاووس 165
- ملاّ محسن فیض کاشانی 166
- شیخ الفقهاء کاشف الغطاء 166
- محقّق تبریزی 167
- آیه الله خوئی 168
- علاّمه طباطبایی 168
- امام خمینی (رحمه الله) 169
- چکیده 170
- پرسش 170
- منابع مطالعه و پژوهش 171
- ابوالحسن اشعری 172
- 4. دیدگاه عالمان سنّی درباره مسئلهْ تحریف 172
- مقدمه 172
- اشاره 172
- عبدالله درّاز (معاصر) 173
- محمد مدنی (معاصر) 173
- تیجانی سماوی (معاصر) 174
- رحمت الله هندی 175
- تهمت های ناروا 176
- چکیده 178
- پرسش 179
- منابع مطالعه و پژوهش 180
- مقدمه 181
- اشاره 181
- 5. ادلّه نفی تحریف (دلایل عقلی) 181
- حکم بدیهی عقل 181
- دلیل تواتر (ضرورت تواتر متن قرآن) 183
- ناسازگاری تحریف با اعجاز قرآن 184
- شبهه 186
- پاسخ شبهه ی مذکور 186
- چکیده 187
- منابع مطالعه و پژوهش 188
- پرسش 188
- مقدمه 189
- 6. ادلّه نفی تحریف (دلایل قرآنی) 189
- اشاره 189
- آیه تحفیظ (حفظ ، ذکر) 189
- اشاره 189
- اشکال اوّل 191
- اشکال دوّم 191
- آیه نفی باطل 192
- اشاره 192
- اشکال 193
- آیات تنزیه کننده قرآن از ریب و تردید 193
- چکیده 195
- پرسش 196
- منابع مطالعه و پژوهش 196
- مقدمه 197
- اشاره 197
- 1. روایت امام باقر (علیه السلام) 197
- 7. ادلّه نفی تحریف (دلایل روایی) 197
- 2. روایت امام صادق (علیه السلام) 198
- 3. ترتیب مصحف در زمان ظهور حضرت مهدی (عج) 198
- 4. روایات عرض بر قرآن 199
- 5. حدیث ثقلین 201
- 7. روایاتی که از «شأن نزول» تعبیر به «تنزیل» کرده اند 202
- 6. روایات دال بر کامل بودن سوره ها 202
- چکیده 203
- پرسش 204
- منابع مطالعه و پژوهش 205
- مقدمه 206
- اشاره 206
- 8. مستشرقان و مسئله تحریف 206
- ادعای بلاشر، مبنی بر عدم ثبت آیات مکی در قرآن 207
- الف) عدم آگاهی پیامبر (صلی الله علیه و آله) از رسالتش 207
- اشاره 207
- نقد دیدگاه بلاشر 208
- ب) فقدان امکانات مادی 208
- ادعای «کازانوفا»؛ مبنی بر افزایش دو آیه در «قرآن» توسط ابوبکر 209
- اشاره 209
- نقد 210
- اشاره 210
- اتهام «بول» (BUHL) به شیعیان، درباره اعتقاد به تحریف 210
- جنجال گلدزیهر 211
- اشاره 211
- نقد 211
- نقد 212
- نقد 212
- چکیده 213
- پرسش 214
- منابع مطالعه و پژوهش 215
- مقدمه 216
- اشاره 216
- 9. تحریف در عهدین 216
- کتاب «عهدین» از نگاه محدث نوری 216
- اشاره 216
- نقد 216
- تحریف در نحوه گویش 217
- نگاهی گذرا به تاریخ عهدین 218
- اشاره 218
- پاسخ 219
- اشکال 219
- همگونی رویدادها در گذشته و حال 220
- اشاره 220
- چکیده 222
- پرسش 223
- منابع مطالعه و پژوهش 224
- اشاره 225
- اشاره 225
- 1. آیه «رجم» 225
- 10. تحریف نزد «حشویه» (1) 225
- مقدمه 225
- اشاره 226
- 2. آیه رغبت (اعراض) 226
- نقد 226
- تحلیل 227
- 3. آیه فراش 227
- 4. آیه جهاد 227
- 5. اشتمال قرآن بر یک میلیون و بیست و هفت هزار حرف! 228
- اشاره 228
- نقد 228
- اشاره 228
- 6. افزایش در مصحف عایشه 228
- نقد 229
- اشاره 229
- نقد 229
- 7. کاسته شدن دو آیه از سوره بینه! 229
- اشاره 230
- نقد 230
- 9. سوره احزاب، بزرگ تر از سوره بقره! 230
- 8. حذف دو آیه از مصحف 230
- اشاره 230
- نقد 231
- اشاره 231
- 10. سوره ای به اندازه سوره «برائت» وسوره ای دیگر، همانند «مسبحات» 231
- نقد 232
- چکیده 232
- پرسش 233
- منابع مطالعه و پژوهش 234
- اشاره 235
- 11. تحریف نزد حشویه (2) 235
- 11. از بین رفتن «قرآن» با کشته شدن حاملان آن 235
- اشاره 235
- نقد 235
- 13. اجتهاد نابجا 236
- اشاره 236
- نقد 236
- 12. حذف دو سوره «خلع» و «حفد» از مصاحفی غیر مصحف أبی 236
- اشاره 236
- نقد 237
- نقد 237
- 14. تبدیل یک حرف 238
- اشاره 238
- نقد 238
- تحلیل 238
- اشاره 238
- 15. افزودن یک «کلمه» 238
- 16. چهار کلمه نادرست! 239
- پرسش 243
- چکیده 243
- منابع مطالعه و پژوهش 244
- اشاره 245
- مقدمه 245
- 12. تحریف نزد اخباری ها (1) 245
- نقد 246
- نقد 247
- بررسی 249
- بررسی 250
- بررسی 250
- بررسی 251
- بررسی 253
- چکیده 254
- پرسش 255
- منابع مطالعه و پژوهش 255
- اشاره 256
- 13. تحریف نزد اخباری ها (2) 256
- مقدمه 256
- 1. روایات تفسیری 257
- 2. روایات مربوط به تحریف معنوی 258
- 4. روایات مربوط به ظهور حضرت حجت (عج) و آوردن «قرآن» جدید، برخلاف «قرآن» موجود 259
- 3. روایات حاکی از افتادگی برخی آیات 259
- 5. روایات بیانگر فضایل اهل بیت (علیهم السلام) در قرآن 260
- چکیده 262
- پرسش 263
- منابع مطالعه و پژوهش 264
- 1. رساله ای ناشناس 265
- اشاره 265
- 14. مهم ترین منابع قائلان به تحریف (1) 265
- مقدمه 265
- 2. کتاب «سقیفه» سلیم بن قیس هلالی 266
- 4. تفسیر ابوالجارود زیاد بن منذر مرحوب 267
- 3. کتاب «القرائات» احمد بن محمد سیاری 267
- 5. تفسیر منسوب به علی بن ابراهیم قمی 268
- 6. کتاب «استغاثه» علی بن احمد کوفی 269
- 7. کتاب احتجاج طبرسی 269
- چکیده 270
- پرسش 271
- منابع مطالعه و پژوهش 272
- مقدمه 273
- 15. بررسی مهم ترین منابع قائلان به تحریف (2) 273
- 8. تفسیر منسوب به امام عسگری (علیه السلام) 273
- اشاره 273
- 9. تفاسیر مقطوع الاسناد 274
- 10. کتاب الفرقان 277
- چکیده 278
- نقد 278
- پرسش 279
- منابع مطالعه و پژوهش 279
- ب) منابع فرعی (مهم ترین منابع فرعی) 280
- الف) منابع اصلی 280
- کتابنامه 280
در «قرآن» هیچ سوره و آیه ای، اعم از بسم الله الرحمن الرحیم و غیر آن و هیچ کلمه و حرفی افزوده نشده است و تمامی آن چه که بین الدفتین قرار دارد، کلام الهی است. ضرورت دین، مذهب، اجماع مسلمانان، روایات نبوی و روایات ائمه اطهار (علیهم السلام) همگی بر این اصل دلالت دارند و سخن افراد معدودی که مخالفت کرده اند، قابل اعتنا نیست. تردیدی وجود ندارد که «قرآن کریم» از نقصان نیز مصون و محفوظ مانده است; چنان که صراحت «قرآن» و اجماع علما در همه اعصار نیز بر آن دلالت دارد و قول نادر و شاذ، بی اعتبار است. آن دسته از اخباری که در زمینه نقصان آورده شده، بداهت عقل مانع از پذیرش آنهاست; زیرا اگر چنین بود، باید از طریق تواتر برای همه نقل شود; به ویژه با توجه به این که دشمنان اسلام برای چنین رخنه و تصرّفی در قرآن، انگیزه های متعدّد داشته اند...; لذا باید این اخبار را تأویل نمود به این که یا پیش از نزول، در اصل آن نقص وارد شده، به این معنا که آن چه از ابتدا مقدّر بوده نازل نشده و یا این که به عالم بالا نازل شده، ولی بر پیامبر (صلی الله علیه و آله) نازل نگردیده است و هدف از این، نقصان در معانی آیات (تفسیر به رأی) است و یا این که از حدیث قدسی چیزی افتاده، نه از وحی قرآنی; به هرحال، آن چه که نزد مردم موجود است، بدون هیچ گونه تحریفی باقی مانده است (1).
محقّق تبریزی
محقّق تبریزی (م 1307 ق.) با رد دیدگاه تحریف، قائلین به تحریف را تنها اخباری ها و حشویه می داند:
قول به تحریف، مختص اخباریان و حشویه است؛ امّا اصحاب اصول، به طور قاطع احتمال تحریف در «قرآن» را ردّ کرده اند و حقّ مطلب هم همین است; زیرا دلایلی بر این مطلب دلالت دارد: نخست این که طبق نقل شیخ طوسی، مرحوم طبرسی، سید مرتضی، شیخ صدوق و سایر بزرگان امامیه، در این زمینه اجماع وجود دارد؛ دوم این که «قرآن» به طور صریح اعلام داشته که امکان ندارد هیچ تغییری در آن صورت پذیرد.
1- (1) . کاشف الغطاء، کتاب قرآن از کتاب صلاه، مبحث هفتم و هشتم، ص298 و 299.