- سخن ناشر 1
- اشاره 3
- پیشگفتار 3
- سخنی با دانش پژوهان عزیز 4
- سخنی با اساتید محترم 5
- اشاره 6
- بخش اول: اعجاز قرآن 6
- تعریف اعجاز قرآن 7
- اهمیت و جایگاه اعجاز قرآن 7
- اشاره 7
- 1. کلیات 7
- اشاره 7
- الف) اعجاز قرآن و وجود خداوند 8
- ب) اعجاز قرآن و نبوت پیامبراکرم (صلی الله علیه و آله) 8
- ج) اعجاز قرآن و عدم تحریف آن 8
- د) اعجاز قرآن و معارف آن 8
- کتاب شناسی اعجاز قرآن 9
- آثار پیشینیان درباره اعجاز قرآن 10
- چکیده 12
- پرسش 13
- منابع مطالعه و پژوهش 14
- اشاره 15
- مقدمه 15
- 2. تعاریف و مفاهیم 15
- تاریخچه کاربرد واژه معجزه و اعجاز 15
- اعجاز در لغت 16
- کاربرد قرآنی اعجاز 17
- اعجاز در اصطلاح 18
- شرایط و ویژگی های اعجاز 19
- ویژگی های دیگر قرآن 20
- برترین معجزه 20
- چکیده 21
- منابع مطالعه و پژوهش 22
- پرسش 22
- تحدّی در اصطلاح 23
- تحدّی در لغت 23
- 3. تحدّی قرآن 23
- اشاره 23
- آیات تحدّی و سیر نزول آنها 24
- الف) تحدّی در مکه 24
- اشاره 24
- ب) تحدّی در مدینه 25
- تحدّی در برتری سخن 27
- نقد نظریه بنت الشاطی 28
- جاودانگی تحدّی قرآن در کنار اعجاز 28
- چکیده 29
- پرسش 30
- منابع مطالعه و پژوهش 30
- پیامبر اعظم (صلی الله علیه و آله) و قرآن 31
- 4. اعجاز قرآن از نگاه معصومین (علیهم السلام) 31
- مقدمه 31
- اشاره 31
- اعجاز قرآن از منظر علی (علیه السلام) 32
- قرآن از منظر حضرت زهرا (علیها السلام) 34
- امام حسین (علیه السلام) و قرآن 35
- قرآن از منظر امام حسن مجتبی (علیه السلام) 35
- امام سجاد (علیه السلام) 36
- امام باقر (علیه السلام) 37
- امام صادق (علیه السلام) 37
- امام رضا (علیه السلام) 38
- امام کاظم (علیه السلام) 38
- امام هادی (علیه السلام) 39
- امام عسکری (علیه السلام) 39
- امام جواد (علیه السلام) 39
- امام عصر (عج) 40
- چکیده 40
- پرسش 41
- منابع مطالعه و پژوهش 42
- مقدمه 43
- اشاره 43
- 5. اذعان مشرکان نسبت به اعجاز قرآن 43
- 1. ولید بن مغیره 43
- 2. طفیل بن عمروالدوسی 45
- 3. نضربن حارث 46
- 4. عتبه بن ربیعه 47
- 5. انیس بن جناده 48
- چکیده 49
- پرسش 49
- منابع مطالعه و پژوهش 50
- 1. شیخ مفید 51
- مقدمه 51
- 6. اعجاز قرآن از نگاه دانشمندان شیعه 51
- اشاره 51
- 2. شیخ طوسی 52
- 3. محمدباقر مجلسی 53
- 5. علاّمه طباطبایی (رضی الله عنه) 55
- 4. علاّمه بلاغی 55
- 6. آیه الله خوئی (رضی الله عنه) 57
- 7. امام خمینی (رحمه الله) 58
- چکیده 59
- منابع مطالعه و پژوهش 60
- پرسش 60
- 7. اعجاز قرآن از نگاه علمای اهل سنّت 61
- 1. خطّابی 61
- اشاره 61
- 2. باقلانی 62
- 3. جرجانی 62
- 4. فخر رازی 63
- 5. زرکشی 64
- 6. سیوطی 65
- 7. رافعی 66
- چکیده 67
- منابع مطالعه و پژوهش 68
- پرسش 68
- مقدمه 69
- 8. وجوه اعجاز قرآن (شخصیت پیامبر (صلی الله علیه و آله) 69
- اشاره 69
- ویژگی امّی بودن پیامبر (صلی الله علیه و آله) 71
- اشاره 74
- امی بودن پیامبر از منظر روایات 74
- نقد و بررسی 75
- جریان حدیبیه 75
- چکیده 78
- پرسش 78
- منابع مطالعه و پژوهش 79
- ابعاد اعجاز بیانی قرآن 80
- 9. وجوه اعجاز قرآن (اعجاز بیانی) 80
- اشاره 80
- مقدمه 80
- مهم ترین بخش های اعجاز بیانی 81
- اشاره 81
- الف) گزینش کلمات 82
- ب) سبک و شیوه بیان 83
- ج) نظم آهنگ قرآن 84
- د) وحدت موضوعی (تناسب معنوی آیات) 86
- ه-) نکته ها و ظرافت ها 88
- چکیده 89
- پرسش 90
- منابع مطالعه و پژوهش 91
- 10. وجوه اعجاز قرآن (معارف عالی) 92
- مقدمه 92
- اشاره 92
- معارف 93
- قداست مقام انبیا (علیهم السلام) 95
- احکام 95
- جامعیت احکام اسلامی 97
- چکیده 99
- منابع مطالعه و پژوهش 100
- پرسش 100
- 11. وجوه اعجاز قرآن (خبرهای غیبی) 101
- مقدمه 101
- اشاره 101
- اشاره 103
- شأن نزول 103
- 1. خبر پیروزی رومیان بر ایرانیان 103
- 2. خبر پیروزی مسلمانان در جنگ بدر 104
- 3. وعده بازگشت پیروزمندانه به مکه 105
- 5. پیروزی دین اسلام بر دیگر ادیان 106
- 4. وعده ی حفاظت از قرآن 106
- چکیده 108
- پرسش 108
- منابع مطالعه و پژوهش 109
- 12. وجوه اعجاز قرآن (هماهنگی و عدم وجود اختلاف) 110
- اشاره 110
- موجبات اختلاف 112
- چکیده 116
- پرسش 116
- منابع مطالعه و پژوهش 117
- 13. وجوه اعجاز قرآن (اعجاز علمی) 118
- اشاره 118
- اشاره 119
- نمونه هایی از اشارات علمی در قرآن 119
- 1. رتق و فتق امور آسمانها و زمین 119
- 2. نقش کوه ها در استواری زمین 120
- 3. دشواری تنفّس با افزایش ارتفاع 121
- 4. آب؛ منشأ حیات 123
- 5. پوشش هوایی حافظ زمین 124
- چکیده 125
- منابع مطالعه و پژوهش 126
- پرسش 126
- دلیل قرآنی قائلین به «صرفه» 128
- مقدمه 128
- اشاره 128
- 14. وجوه اعجاز قرآن (نظریه صرفه) 128
- تفسیرهای سه گانه در تبیین دیدگاه «صرفه» 129
- «صرفه» از نگاه ابن حزم 130
- نقد رأی ابن حزم 131
- نقد رأی سید مرتضی 131
- دیدگاه سید مرتضی 131
- تفتازانی 132
- زملکانی 132
- دلایل مخالفان دیدگاه «صرفه» 132
- قاضی ابوبکر 133
- شهرستانی 133
- چکیده 134
- پرسش 135
- منابع مطالعه و پژوهش 135
- 1. مسیلمه کذّاب 136
- 15. معارضان اعجاز قرآن 136
- مقدمه 136
- اشاره 136
- 2. عبدالله بن مقفع 138
- 4. ابو العلاء معری 140
- 3. سجاح بنت حارث تمیمیه 140
- 5. ابوالطیب متنبّی 141
- تحلیل 141
- چکیده 142
- پرسش 143
- منابع مطالعه و پژوهش 143
- اشاره 144
- بخش دوم: صیانت قرآن از تحریف 144
- مقدمه 145
- اشاره 145
- 1. کلیات 145
- منشأ پیدایش شبهه تحریف 146
- کتاب شناسی تحریف 148
- کتاب شناسی خاصّ تحریف 149
- چکیده 150
- پرسش 151
- منابع مطالعه و پژوهش 152
- 2. تعاریف و مفاهیم 153
- اشاره 153
- تحریف در لغت 153
- تحریف در اصطلاح 155
- اقسام تحریف 156
- نکته دوَم 158
- نکته اوّل 158
- چکیده 159
- منابع مطالعه و پژوهش 160
- پرسش 160
- اشاره 161
- 3. دیدگاه عالمان شیعه 161
- مقدمه 161
- شیخ صدوق 162
- شیخ مفید 163
- شیخ طوسی 163
- علاّمه طبرسی 164
- علاّمه حلّی (رحمه الله) 164
- محقّق اردبیلی 165
- شیخ بهائی 165
- سید بن طاووس 165
- شیخ الفقهاء کاشف الغطاء 166
- ملاّ محسن فیض کاشانی 166
- محقّق تبریزی 167
- علاّمه طباطبایی 168
- آیه الله خوئی 168
- امام خمینی (رحمه الله) 169
- پرسش 170
- چکیده 170
- منابع مطالعه و پژوهش 171
- ابوالحسن اشعری 172
- 4. دیدگاه عالمان سنّی درباره مسئلهْ تحریف 172
- مقدمه 172
- اشاره 172
- محمد مدنی (معاصر) 173
- عبدالله درّاز (معاصر) 173
- تیجانی سماوی (معاصر) 174
- رحمت الله هندی 175
- تهمت های ناروا 176
- چکیده 178
- پرسش 179
- منابع مطالعه و پژوهش 180
- مقدمه 181
- 5. ادلّه نفی تحریف (دلایل عقلی) 181
- اشاره 181
- حکم بدیهی عقل 181
- دلیل تواتر (ضرورت تواتر متن قرآن) 183
- ناسازگاری تحریف با اعجاز قرآن 184
- شبهه 186
- پاسخ شبهه ی مذکور 186
- چکیده 187
- منابع مطالعه و پژوهش 188
- پرسش 188
- مقدمه 189
- 6. ادلّه نفی تحریف (دلایل قرآنی) 189
- آیه تحفیظ (حفظ ، ذکر) 189
- اشاره 189
- اشاره 189
- اشکال دوّم 191
- اشکال اوّل 191
- اشاره 192
- آیه نفی باطل 192
- اشکال 193
- آیات تنزیه کننده قرآن از ریب و تردید 193
- چکیده 195
- پرسش 196
- منابع مطالعه و پژوهش 196
- مقدمه 197
- 1. روایت امام باقر (علیه السلام) 197
- اشاره 197
- 7. ادلّه نفی تحریف (دلایل روایی) 197
- 2. روایت امام صادق (علیه السلام) 198
- 3. ترتیب مصحف در زمان ظهور حضرت مهدی (عج) 198
- 4. روایات عرض بر قرآن 199
- 5. حدیث ثقلین 201
- 6. روایات دال بر کامل بودن سوره ها 202
- 7. روایاتی که از «شأن نزول» تعبیر به «تنزیل» کرده اند 202
- چکیده 203
- پرسش 204
- منابع مطالعه و پژوهش 205
- مقدمه 206
- اشاره 206
- 8. مستشرقان و مسئله تحریف 206
- الف) عدم آگاهی پیامبر (صلی الله علیه و آله) از رسالتش 207
- ادعای بلاشر، مبنی بر عدم ثبت آیات مکی در قرآن 207
- اشاره 207
- نقد دیدگاه بلاشر 208
- ب) فقدان امکانات مادی 208
- ادعای «کازانوفا»؛ مبنی بر افزایش دو آیه در «قرآن» توسط ابوبکر 209
- اشاره 209
- اتهام «بول» (BUHL) به شیعیان، درباره اعتقاد به تحریف 210
- نقد 210
- اشاره 210
- جنجال گلدزیهر 211
- اشاره 211
- نقد 211
- نقد 212
- نقد 212
- چکیده 213
- پرسش 214
- منابع مطالعه و پژوهش 215
- اشاره 216
- کتاب «عهدین» از نگاه محدث نوری 216
- 9. تحریف در عهدین 216
- نقد 216
- مقدمه 216
- اشاره 216
- تحریف در نحوه گویش 217
- نگاهی گذرا به تاریخ عهدین 218
- اشاره 218
- اشکال 219
- پاسخ 219
- همگونی رویدادها در گذشته و حال 220
- اشاره 220
- چکیده 222
- پرسش 223
- منابع مطالعه و پژوهش 224
- اشاره 225
- 1. آیه «رجم» 225
- مقدمه 225
- اشاره 225
- 10. تحریف نزد «حشویه» (1) 225
- اشاره 226
- 2. آیه رغبت (اعراض) 226
- نقد 226
- 3. آیه فراش 227
- تحلیل 227
- 4. آیه جهاد 227
- اشاره 228
- نقد 228
- 5. اشتمال قرآن بر یک میلیون و بیست و هفت هزار حرف! 228
- اشاره 228
- 6. افزایش در مصحف عایشه 228
- اشاره 229
- نقد 229
- نقد 229
- 7. کاسته شدن دو آیه از سوره بینه! 229
- نقد 230
- اشاره 230
- 8. حذف دو آیه از مصحف 230
- 9. سوره احزاب، بزرگ تر از سوره بقره! 230
- اشاره 230
- نقد 231
- اشاره 231
- 10. سوره ای به اندازه سوره «برائت» وسوره ای دیگر، همانند «مسبحات» 231
- نقد 232
- چکیده 232
- پرسش 233
- منابع مطالعه و پژوهش 234
- اشاره 235
- 11. تحریف نزد حشویه (2) 235
- 11. از بین رفتن «قرآن» با کشته شدن حاملان آن 235
- اشاره 235
- نقد 235
- نقد 236
- اشاره 236
- اشاره 236
- 12. حذف دو سوره «خلع» و «حفد» از مصاحفی غیر مصحف أبی 236
- 13. اجتهاد نابجا 236
- نقد 237
- نقد 237
- 14. تبدیل یک حرف 238
- نقد 238
- اشاره 238
- اشاره 238
- تحلیل 238
- 15. افزودن یک «کلمه» 238
- 16. چهار کلمه نادرست! 239
- چکیده 243
- پرسش 243
- منابع مطالعه و پژوهش 244
- اشاره 245
- مقدمه 245
- 12. تحریف نزد اخباری ها (1) 245
- نقد 246
- نقد 247
- بررسی 249
- بررسی 250
- بررسی 250
- بررسی 251
- بررسی 253
- چکیده 254
- پرسش 255
- منابع مطالعه و پژوهش 255
- 13. تحریف نزد اخباری ها (2) 256
- اشاره 256
- مقدمه 256
- 1. روایات تفسیری 257
- 2. روایات مربوط به تحریف معنوی 258
- 3. روایات حاکی از افتادگی برخی آیات 259
- 4. روایات مربوط به ظهور حضرت حجت (عج) و آوردن «قرآن» جدید، برخلاف «قرآن» موجود 259
- 5. روایات بیانگر فضایل اهل بیت (علیهم السلام) در قرآن 260
- چکیده 262
- پرسش 263
- منابع مطالعه و پژوهش 264
- اشاره 265
- 14. مهم ترین منابع قائلان به تحریف (1) 265
- 1. رساله ای ناشناس 265
- مقدمه 265
- 2. کتاب «سقیفه» سلیم بن قیس هلالی 266
- 3. کتاب «القرائات» احمد بن محمد سیاری 267
- 4. تفسیر ابوالجارود زیاد بن منذر مرحوب 267
- 5. تفسیر منسوب به علی بن ابراهیم قمی 268
- 6. کتاب «استغاثه» علی بن احمد کوفی 269
- 7. کتاب احتجاج طبرسی 269
- چکیده 270
- پرسش 271
- منابع مطالعه و پژوهش 272
- 15. بررسی مهم ترین منابع قائلان به تحریف (2) 273
- 8. تفسیر منسوب به امام عسگری (علیه السلام) 273
- مقدمه 273
- اشاره 273
- 9. تفاسیر مقطوع الاسناد 274
- 10. کتاب الفرقان 277
- نقد 278
- چکیده 278
- پرسش 279
- منابع مطالعه و پژوهش 279
- ب) منابع فرعی (مهم ترین منابع فرعی) 280
- الف) منابع اصلی 280
- کتابنامه 280
چکیده
1. عالمان درجه اوّل شیعه، هم چون شیخ مفید، شیخ صدوق، شیخ طوسی، سید مرتضی، علامه حلّی و... همگی به عدم «تحریف» و مصونیت «قرآن» از تحریف معتقدند.
2. از قرن یازدهم به بعد، گروهی به وجود آمدند که از محققان نبوده، با اعمال نظر، اجتهاد و تأمل سر و کار نداشتند؛ لذا در گردآوری حدیث، کمال تساهل و تسامح را به خرج می دادند. در جهان تشیع، فقط همین فرقه (اخباریون) به «تحریف» معتقد شده اند که آنان هم نزد محقّقان و بزرگان شیعه اعتباری ندارند.
3. شیخ صدوق (رضی الله عنه) می نویسد: «اعتقاد ما این است: قرآنی که خداوند بر پیامبرش نازل فرمود، همان است که در یک مجلّد و در دسترس همه مردم قرار دارد و هرگز بیش از آن نبوده است و طبق مشهور، 114 سوره دارد و هرکس به ما نسبت دهد که ما می گوییم «قرآن» بیش از این است، مسلّماً دروغ گو است.
4. علاّمه طبرسی: «بعضی از اصحاب ما و گروهی از حشویه، روایاتی نقل می کنند مبنی بر این که «قرآن» دچار کاستی شده است; ولی دیدگاه صحیح شیعه، مخالف این روایات است.»
5. علامه طباطبایی (رضی الله عنه): «قرآن» دارای اوصافی است که از هنگام نزول، مورد تحدّی قرار گرفته اند؛ ولی هیچ یک از آنها از بین نرفته است; مانند اعجاز، عدم اختلاف، هدایت، نور، ذکر، مهیمن و مانند آن. اگر در «قرآن» تحریفی رخ داده بود، برخی از این اوصاف از بین می رفت.
6. امام خمینی (رحمه الله) درباره حجیت ظواهر قرآن، در برابر کسانی که پنداشته اند «قرآن» ظهور ندارد (چون دچار تحریف شده) می فرمایند: «این ادّعا ممنوع و باطل است; زیرا «قرآن» هرگز تحریف نشده و این عقیده ی محققان و صاحب نظران اسلام اعم از شیعه و سنّی است».
پرسش
1. گروه «محقّقان» با گروه «محدّثان» چه تفاوتی دارند؟ توضیح دهید.
2. «اخباریون» از چه تاریخی به وجود آمدند و در برابر روایات و «تحریف» چه موضعی دارند؟