- سخن ناشر 1
- اشاره 3
- پیشگفتار 3
- سخنی با دانش پژوهان عزیز 4
- سخنی با اساتید محترم 5
- اشاره 6
- بخش اول: اعجاز قرآن 6
- اشاره 7
- تعریف اعجاز قرآن 7
- اشاره 7
- اهمیت و جایگاه اعجاز قرآن 7
- 1. کلیات 7
- ب) اعجاز قرآن و نبوت پیامبراکرم (صلی الله علیه و آله) 8
- الف) اعجاز قرآن و وجود خداوند 8
- ج) اعجاز قرآن و عدم تحریف آن 8
- د) اعجاز قرآن و معارف آن 8
- کتاب شناسی اعجاز قرآن 9
- آثار پیشینیان درباره اعجاز قرآن 10
- چکیده 12
- پرسش 13
- منابع مطالعه و پژوهش 14
- اشاره 15
- 2. تعاریف و مفاهیم 15
- مقدمه 15
- تاریخچه کاربرد واژه معجزه و اعجاز 15
- اعجاز در لغت 16
- کاربرد قرآنی اعجاز 17
- اعجاز در اصطلاح 18
- شرایط و ویژگی های اعجاز 19
- برترین معجزه 20
- ویژگی های دیگر قرآن 20
- چکیده 21
- منابع مطالعه و پژوهش 22
- پرسش 22
- تحدّی در لغت 23
- تحدّی در اصطلاح 23
- اشاره 23
- 3. تحدّی قرآن 23
- الف) تحدّی در مکه 24
- اشاره 24
- آیات تحدّی و سیر نزول آنها 24
- ب) تحدّی در مدینه 25
- تحدّی در برتری سخن 27
- نقد نظریه بنت الشاطی 28
- جاودانگی تحدّی قرآن در کنار اعجاز 28
- چکیده 29
- پرسش 30
- منابع مطالعه و پژوهش 30
- پیامبر اعظم (صلی الله علیه و آله) و قرآن 31
- 4. اعجاز قرآن از نگاه معصومین (علیهم السلام) 31
- مقدمه 31
- اشاره 31
- اعجاز قرآن از منظر علی (علیه السلام) 32
- قرآن از منظر حضرت زهرا (علیها السلام) 34
- قرآن از منظر امام حسن مجتبی (علیه السلام) 35
- امام حسین (علیه السلام) و قرآن 35
- امام سجاد (علیه السلام) 36
- امام صادق (علیه السلام) 37
- امام باقر (علیه السلام) 37
- امام رضا (علیه السلام) 38
- امام کاظم (علیه السلام) 38
- امام هادی (علیه السلام) 39
- امام عسکری (علیه السلام) 39
- امام جواد (علیه السلام) 39
- چکیده 40
- امام عصر (عج) 40
- پرسش 41
- منابع مطالعه و پژوهش 42
- مقدمه 43
- 5. اذعان مشرکان نسبت به اعجاز قرآن 43
- اشاره 43
- 1. ولید بن مغیره 43
- 2. طفیل بن عمروالدوسی 45
- 3. نضربن حارث 46
- 4. عتبه بن ربیعه 47
- 5. انیس بن جناده 48
- چکیده 49
- پرسش 49
- منابع مطالعه و پژوهش 50
- 6. اعجاز قرآن از نگاه دانشمندان شیعه 51
- 1. شیخ مفید 51
- مقدمه 51
- اشاره 51
- 2. شیخ طوسی 52
- 3. محمدباقر مجلسی 53
- 5. علاّمه طباطبایی (رضی الله عنه) 55
- 4. علاّمه بلاغی 55
- 6. آیه الله خوئی (رضی الله عنه) 57
- 7. امام خمینی (رحمه الله) 58
- چکیده 59
- منابع مطالعه و پژوهش 60
- پرسش 60
- 1. خطّابی 61
- 7. اعجاز قرآن از نگاه علمای اهل سنّت 61
- اشاره 61
- 2. باقلانی 62
- 3. جرجانی 62
- 4. فخر رازی 63
- 5. زرکشی 64
- 6. سیوطی 65
- 7. رافعی 66
- چکیده 67
- منابع مطالعه و پژوهش 68
- پرسش 68
- اشاره 69
- 8. وجوه اعجاز قرآن (شخصیت پیامبر (صلی الله علیه و آله) 69
- مقدمه 69
- ویژگی امّی بودن پیامبر (صلی الله علیه و آله) 71
- امی بودن پیامبر از منظر روایات 74
- اشاره 74
- نقد و بررسی 75
- جریان حدیبیه 75
- پرسش 78
- چکیده 78
- منابع مطالعه و پژوهش 79
- اشاره 80
- 9. وجوه اعجاز قرآن (اعجاز بیانی) 80
- ابعاد اعجاز بیانی قرآن 80
- مقدمه 80
- مهم ترین بخش های اعجاز بیانی 81
- اشاره 81
- الف) گزینش کلمات 82
- ب) سبک و شیوه بیان 83
- ج) نظم آهنگ قرآن 84
- د) وحدت موضوعی (تناسب معنوی آیات) 86
- ه-) نکته ها و ظرافت ها 88
- چکیده 89
- پرسش 90
- منابع مطالعه و پژوهش 91
- مقدمه 92
- اشاره 92
- 10. وجوه اعجاز قرآن (معارف عالی) 92
- معارف 93
- احکام 95
- قداست مقام انبیا (علیهم السلام) 95
- جامعیت احکام اسلامی 97
- چکیده 99
- پرسش 100
- منابع مطالعه و پژوهش 100
- مقدمه 101
- 11. وجوه اعجاز قرآن (خبرهای غیبی) 101
- اشاره 101
- 1. خبر پیروزی رومیان بر ایرانیان 103
- اشاره 103
- شأن نزول 103
- 2. خبر پیروزی مسلمانان در جنگ بدر 104
- 3. وعده بازگشت پیروزمندانه به مکه 105
- 4. وعده ی حفاظت از قرآن 106
- 5. پیروزی دین اسلام بر دیگر ادیان 106
- چکیده 108
- پرسش 108
- منابع مطالعه و پژوهش 109
- 12. وجوه اعجاز قرآن (هماهنگی و عدم وجود اختلاف) 110
- اشاره 110
- موجبات اختلاف 112
- پرسش 116
- چکیده 116
- منابع مطالعه و پژوهش 117
- اشاره 118
- 13. وجوه اعجاز قرآن (اعجاز علمی) 118
- اشاره 119
- نمونه هایی از اشارات علمی در قرآن 119
- 1. رتق و فتق امور آسمانها و زمین 119
- 2. نقش کوه ها در استواری زمین 120
- 3. دشواری تنفّس با افزایش ارتفاع 121
- 4. آب؛ منشأ حیات 123
- 5. پوشش هوایی حافظ زمین 124
- چکیده 125
- پرسش 126
- منابع مطالعه و پژوهش 126
- مقدمه 128
- دلیل قرآنی قائلین به «صرفه» 128
- اشاره 128
- 14. وجوه اعجاز قرآن (نظریه صرفه) 128
- تفسیرهای سه گانه در تبیین دیدگاه «صرفه» 129
- «صرفه» از نگاه ابن حزم 130
- نقد رأی ابن حزم 131
- نقد رأی سید مرتضی 131
- دیدگاه سید مرتضی 131
- دلایل مخالفان دیدگاه «صرفه» 132
- تفتازانی 132
- زملکانی 132
- قاضی ابوبکر 133
- شهرستانی 133
- چکیده 134
- پرسش 135
- منابع مطالعه و پژوهش 135
- مقدمه 136
- 15. معارضان اعجاز قرآن 136
- 1. مسیلمه کذّاب 136
- اشاره 136
- 2. عبدالله بن مقفع 138
- 3. سجاح بنت حارث تمیمیه 140
- 4. ابو العلاء معری 140
- تحلیل 141
- 5. ابوالطیب متنبّی 141
- چکیده 142
- پرسش 143
- منابع مطالعه و پژوهش 143
- اشاره 144
- بخش دوم: صیانت قرآن از تحریف 144
- اشاره 145
- مقدمه 145
- 1. کلیات 145
- منشأ پیدایش شبهه تحریف 146
- کتاب شناسی تحریف 148
- کتاب شناسی خاصّ تحریف 149
- چکیده 150
- پرسش 151
- منابع مطالعه و پژوهش 152
- اشاره 153
- 2. تعاریف و مفاهیم 153
- تحریف در لغت 153
- تحریف در اصطلاح 155
- اقسام تحریف 156
- نکته دوَم 158
- نکته اوّل 158
- چکیده 159
- پرسش 160
- منابع مطالعه و پژوهش 160
- 3. دیدگاه عالمان شیعه 161
- اشاره 161
- مقدمه 161
- شیخ صدوق 162
- شیخ مفید 163
- شیخ طوسی 163
- علاّمه طبرسی 164
- علاّمه حلّی (رحمه الله) 164
- سید بن طاووس 165
- محقّق اردبیلی 165
- شیخ بهائی 165
- شیخ الفقهاء کاشف الغطاء 166
- ملاّ محسن فیض کاشانی 166
- محقّق تبریزی 167
- آیه الله خوئی 168
- علاّمه طباطبایی 168
- امام خمینی (رحمه الله) 169
- پرسش 170
- چکیده 170
- منابع مطالعه و پژوهش 171
- 4. دیدگاه عالمان سنّی درباره مسئلهْ تحریف 172
- اشاره 172
- مقدمه 172
- ابوالحسن اشعری 172
- محمد مدنی (معاصر) 173
- عبدالله درّاز (معاصر) 173
- تیجانی سماوی (معاصر) 174
- رحمت الله هندی 175
- تهمت های ناروا 176
- چکیده 178
- پرسش 179
- منابع مطالعه و پژوهش 180
- 5. ادلّه نفی تحریف (دلایل عقلی) 181
- حکم بدیهی عقل 181
- اشاره 181
- مقدمه 181
- دلیل تواتر (ضرورت تواتر متن قرآن) 183
- ناسازگاری تحریف با اعجاز قرآن 184
- شبهه 186
- پاسخ شبهه ی مذکور 186
- چکیده 187
- منابع مطالعه و پژوهش 188
- پرسش 188
- مقدمه 189
- اشاره 189
- 6. ادلّه نفی تحریف (دلایل قرآنی) 189
- آیه تحفیظ (حفظ ، ذکر) 189
- اشاره 189
- اشکال دوّم 191
- اشکال اوّل 191
- آیه نفی باطل 192
- اشاره 192
- اشکال 193
- آیات تنزیه کننده قرآن از ریب و تردید 193
- چکیده 195
- پرسش 196
- منابع مطالعه و پژوهش 196
- مقدمه 197
- 1. روایت امام باقر (علیه السلام) 197
- اشاره 197
- 7. ادلّه نفی تحریف (دلایل روایی) 197
- 2. روایت امام صادق (علیه السلام) 198
- 3. ترتیب مصحف در زمان ظهور حضرت مهدی (عج) 198
- 4. روایات عرض بر قرآن 199
- 5. حدیث ثقلین 201
- 7. روایاتی که از «شأن نزول» تعبیر به «تنزیل» کرده اند 202
- 6. روایات دال بر کامل بودن سوره ها 202
- چکیده 203
- پرسش 204
- منابع مطالعه و پژوهش 205
- اشاره 206
- 8. مستشرقان و مسئله تحریف 206
- مقدمه 206
- ادعای بلاشر، مبنی بر عدم ثبت آیات مکی در قرآن 207
- الف) عدم آگاهی پیامبر (صلی الله علیه و آله) از رسالتش 207
- اشاره 207
- ب) فقدان امکانات مادی 208
- نقد دیدگاه بلاشر 208
- ادعای «کازانوفا»؛ مبنی بر افزایش دو آیه در «قرآن» توسط ابوبکر 209
- اشاره 209
- اتهام «بول» (BUHL) به شیعیان، درباره اعتقاد به تحریف 210
- اشاره 210
- نقد 210
- اشاره 211
- جنجال گلدزیهر 211
- نقد 211
- نقد 212
- نقد 212
- چکیده 213
- پرسش 214
- منابع مطالعه و پژوهش 215
- مقدمه 216
- اشاره 216
- 9. تحریف در عهدین 216
- نقد 216
- اشاره 216
- کتاب «عهدین» از نگاه محدث نوری 216
- تحریف در نحوه گویش 217
- نگاهی گذرا به تاریخ عهدین 218
- اشاره 218
- اشکال 219
- پاسخ 219
- همگونی رویدادها در گذشته و حال 220
- اشاره 220
- چکیده 222
- پرسش 223
- منابع مطالعه و پژوهش 224
- اشاره 225
- 1. آیه «رجم» 225
- مقدمه 225
- 10. تحریف نزد «حشویه» (1) 225
- اشاره 225
- اشاره 226
- نقد 226
- 2. آیه رغبت (اعراض) 226
- 3. آیه فراش 227
- تحلیل 227
- 4. آیه جهاد 227
- 5. اشتمال قرآن بر یک میلیون و بیست و هفت هزار حرف! 228
- نقد 228
- 6. افزایش در مصحف عایشه 228
- اشاره 228
- اشاره 228
- اشاره 229
- نقد 229
- 7. کاسته شدن دو آیه از سوره بینه! 229
- نقد 229
- نقد 230
- اشاره 230
- 8. حذف دو آیه از مصحف 230
- 9. سوره احزاب، بزرگ تر از سوره بقره! 230
- اشاره 230
- نقد 231
- 10. سوره ای به اندازه سوره «برائت» وسوره ای دیگر، همانند «مسبحات» 231
- اشاره 231
- نقد 232
- چکیده 232
- پرسش 233
- منابع مطالعه و پژوهش 234
- 11. تحریف نزد حشویه (2) 235
- اشاره 235
- اشاره 235
- 11. از بین رفتن «قرآن» با کشته شدن حاملان آن 235
- نقد 235
- اشاره 236
- 13. اجتهاد نابجا 236
- 12. حذف دو سوره «خلع» و «حفد» از مصاحفی غیر مصحف أبی 236
- نقد 236
- اشاره 236
- نقد 237
- نقد 237
- اشاره 238
- اشاره 238
- تحلیل 238
- نقد 238
- 15. افزودن یک «کلمه» 238
- 14. تبدیل یک حرف 238
- 16. چهار کلمه نادرست! 239
- پرسش 243
- چکیده 243
- منابع مطالعه و پژوهش 244
- اشاره 245
- مقدمه 245
- 12. تحریف نزد اخباری ها (1) 245
- نقد 246
- نقد 247
- بررسی 249
- بررسی 250
- بررسی 250
- بررسی 251
- بررسی 253
- چکیده 254
- پرسش 255
- منابع مطالعه و پژوهش 255
- 13. تحریف نزد اخباری ها (2) 256
- اشاره 256
- مقدمه 256
- 1. روایات تفسیری 257
- 2. روایات مربوط به تحریف معنوی 258
- 4. روایات مربوط به ظهور حضرت حجت (عج) و آوردن «قرآن» جدید، برخلاف «قرآن» موجود 259
- 3. روایات حاکی از افتادگی برخی آیات 259
- 5. روایات بیانگر فضایل اهل بیت (علیهم السلام) در قرآن 260
- چکیده 262
- پرسش 263
- منابع مطالعه و پژوهش 264
- مقدمه 265
- 14. مهم ترین منابع قائلان به تحریف (1) 265
- اشاره 265
- 1. رساله ای ناشناس 265
- 2. کتاب «سقیفه» سلیم بن قیس هلالی 266
- 4. تفسیر ابوالجارود زیاد بن منذر مرحوب 267
- 3. کتاب «القرائات» احمد بن محمد سیاری 267
- 5. تفسیر منسوب به علی بن ابراهیم قمی 268
- 7. کتاب احتجاج طبرسی 269
- 6. کتاب «استغاثه» علی بن احمد کوفی 269
- چکیده 270
- پرسش 271
- منابع مطالعه و پژوهش 272
- 15. بررسی مهم ترین منابع قائلان به تحریف (2) 273
- مقدمه 273
- 8. تفسیر منسوب به امام عسگری (علیه السلام) 273
- اشاره 273
- 9. تفاسیر مقطوع الاسناد 274
- 10. کتاب الفرقان 277
- نقد 278
- چکیده 278
- پرسش 279
- منابع مطالعه و پژوهش 279
- ب) منابع فرعی (مهم ترین منابع فرعی) 280
- کتابنامه 280
- الف) منابع اصلی 280
اثنی عشری مصون از هرگونه تحریف و دگرگونی بوده، سخن بعضی از آنان (اخباری ها) مبنی بر وجود کاستی در «قرآن»، نزد شیعیان، مردود و غیر قابل پذیرش است; وی پس از بیان دیدگاه عالمان برجسته شیعه؛ هم چون شیخ صدوق، سید مرتضی، طبرسی، شیخ حرّ عاملی و دیگران می افزاید:
با این بیان روشن گردید که مذهب حق و دیدگاه مقبول، نزد علمای شیعه اثنی عشری این است که قرآنی که خداوند تعالی بر پیامبرش (صلی الله علیه و آله) نازل کرد، همین کتابی است که در یک مجلّد و در دسترس همگان قرار دارد و هرگز بیش از این مقدار نبوده و مطلب دیگر این که «قرآن» در زمان شخص پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) جمع و تدوین شده است و هزاران نفر از یاران پیامبر (صلی الله علیه و آله) آن را به خاطر سپرده و نقل کرده اند و همین «قرآن» با همین ترتیب درزمان ظهور امام عصر (عج) آشکار شده، شهرت می یابد.
و آن گروه اندک که گفته اند «قرآن» دچار تحریف شده، جایگاه و اعتباری نزد شیعه ندارند و سخنانشان نزد آنان کاملا مردود است و تعدادی روایات ضعیف که در منابعشان آمده، سبب نمی گردد که از یک مسئله صحیح و قطعی روی گردان شویم؛ زیرا خبر واحد، موجب علم و یقین نمی گردد; پس هرگاه مخالف دلایل قطعی بود، باید آن را ترک و رها ساخت.
هندی در بخش دیگری از نقد دیدگاه شیعه درباره تحریف، به فرازی از تفسیر صراط مستقیم (1) - که آن را در نزد شیعیان بسیار باارزش می داند - اشاره نموده، می گوید: در ذیل آیه حفظ می خوانیم: «منظور از «لحافظون» این است که ما «قرآن» را از گزند هرگونه تحریف، تبدیل، افزایش و کاستی نگه داری می کنیم» (2).
تهمت های ناروا
در بین اندیشمندان اهل سنّت، گروهی با سطحی نگری در برخی اظهارنظرهای غیرقابل استناد، چنین پنداشته اند که شیعیان به تحریف «قرآن» اعتقاد دارند; از جمله ابن حزم
1- (1) . تفسیر صراط مستقیم، شیخ زین الدین علی بیاضی، ص18.
2- (2) . اظهار الحق، کوشش دسوقی، ج2، ص206 - 209.