- سخن ناشر 1
- اشاره 3
- پیشگفتار 3
- سخنی با دانش پژوهان عزیز 4
- سخنی با اساتید محترم 5
- اشاره 6
- بخش اول: اعجاز قرآن 6
- تعریف اعجاز قرآن 7
- اشاره 7
- اهمیت و جایگاه اعجاز قرآن 7
- اشاره 7
- 1. کلیات 7
- ب) اعجاز قرآن و نبوت پیامبراکرم (صلی الله علیه و آله) 8
- ج) اعجاز قرآن و عدم تحریف آن 8
- الف) اعجاز قرآن و وجود خداوند 8
- د) اعجاز قرآن و معارف آن 8
- کتاب شناسی اعجاز قرآن 9
- آثار پیشینیان درباره اعجاز قرآن 10
- چکیده 12
- پرسش 13
- منابع مطالعه و پژوهش 14
- اشاره 15
- مقدمه 15
- 2. تعاریف و مفاهیم 15
- تاریخچه کاربرد واژه معجزه و اعجاز 15
- اعجاز در لغت 16
- کاربرد قرآنی اعجاز 17
- اعجاز در اصطلاح 18
- شرایط و ویژگی های اعجاز 19
- برترین معجزه 20
- ویژگی های دیگر قرآن 20
- چکیده 21
- منابع مطالعه و پژوهش 22
- پرسش 22
- تحدّی در اصطلاح 23
- تحدّی در لغت 23
- اشاره 23
- 3. تحدّی قرآن 23
- الف) تحدّی در مکه 24
- آیات تحدّی و سیر نزول آنها 24
- اشاره 24
- ب) تحدّی در مدینه 25
- تحدّی در برتری سخن 27
- نقد نظریه بنت الشاطی 28
- جاودانگی تحدّی قرآن در کنار اعجاز 28
- چکیده 29
- پرسش 30
- منابع مطالعه و پژوهش 30
- پیامبر اعظم (صلی الله علیه و آله) و قرآن 31
- مقدمه 31
- 4. اعجاز قرآن از نگاه معصومین (علیهم السلام) 31
- اشاره 31
- اعجاز قرآن از منظر علی (علیه السلام) 32
- قرآن از منظر حضرت زهرا (علیها السلام) 34
- قرآن از منظر امام حسن مجتبی (علیه السلام) 35
- امام حسین (علیه السلام) و قرآن 35
- امام سجاد (علیه السلام) 36
- امام صادق (علیه السلام) 37
- امام باقر (علیه السلام) 37
- امام کاظم (علیه السلام) 38
- امام رضا (علیه السلام) 38
- امام عسکری (علیه السلام) 39
- امام هادی (علیه السلام) 39
- امام جواد (علیه السلام) 39
- چکیده 40
- امام عصر (عج) 40
- پرسش 41
- منابع مطالعه و پژوهش 42
- 5. اذعان مشرکان نسبت به اعجاز قرآن 43
- مقدمه 43
- 1. ولید بن مغیره 43
- اشاره 43
- 2. طفیل بن عمروالدوسی 45
- 3. نضربن حارث 46
- 4. عتبه بن ربیعه 47
- 5. انیس بن جناده 48
- چکیده 49
- پرسش 49
- منابع مطالعه و پژوهش 50
- 6. اعجاز قرآن از نگاه دانشمندان شیعه 51
- 1. شیخ مفید 51
- مقدمه 51
- اشاره 51
- 2. شیخ طوسی 52
- 3. محمدباقر مجلسی 53
- 5. علاّمه طباطبایی (رضی الله عنه) 55
- 4. علاّمه بلاغی 55
- 6. آیه الله خوئی (رضی الله عنه) 57
- 7. امام خمینی (رحمه الله) 58
- چکیده 59
- پرسش 60
- منابع مطالعه و پژوهش 60
- اشاره 61
- 7. اعجاز قرآن از نگاه علمای اهل سنّت 61
- 1. خطّابی 61
- 2. باقلانی 62
- 3. جرجانی 62
- 4. فخر رازی 63
- 5. زرکشی 64
- 6. سیوطی 65
- 7. رافعی 66
- چکیده 67
- پرسش 68
- منابع مطالعه و پژوهش 68
- مقدمه 69
- 8. وجوه اعجاز قرآن (شخصیت پیامبر (صلی الله علیه و آله) 69
- اشاره 69
- ویژگی امّی بودن پیامبر (صلی الله علیه و آله) 71
- امی بودن پیامبر از منظر روایات 74
- اشاره 74
- نقد و بررسی 75
- جریان حدیبیه 75
- پرسش 78
- چکیده 78
- منابع مطالعه و پژوهش 79
- 9. وجوه اعجاز قرآن (اعجاز بیانی) 80
- اشاره 80
- ابعاد اعجاز بیانی قرآن 80
- مقدمه 80
- مهم ترین بخش های اعجاز بیانی 81
- اشاره 81
- الف) گزینش کلمات 82
- ب) سبک و شیوه بیان 83
- ج) نظم آهنگ قرآن 84
- د) وحدت موضوعی (تناسب معنوی آیات) 86
- ه-) نکته ها و ظرافت ها 88
- چکیده 89
- پرسش 90
- منابع مطالعه و پژوهش 91
- مقدمه 92
- اشاره 92
- 10. وجوه اعجاز قرآن (معارف عالی) 92
- معارف 93
- احکام 95
- قداست مقام انبیا (علیهم السلام) 95
- جامعیت احکام اسلامی 97
- چکیده 99
- منابع مطالعه و پژوهش 100
- پرسش 100
- اشاره 101
- 11. وجوه اعجاز قرآن (خبرهای غیبی) 101
- مقدمه 101
- شأن نزول 103
- اشاره 103
- 1. خبر پیروزی رومیان بر ایرانیان 103
- 2. خبر پیروزی مسلمانان در جنگ بدر 104
- 3. وعده بازگشت پیروزمندانه به مکه 105
- 4. وعده ی حفاظت از قرآن 106
- 5. پیروزی دین اسلام بر دیگر ادیان 106
- چکیده 108
- پرسش 108
- منابع مطالعه و پژوهش 109
- 12. وجوه اعجاز قرآن (هماهنگی و عدم وجود اختلاف) 110
- اشاره 110
- موجبات اختلاف 112
- پرسش 116
- چکیده 116
- منابع مطالعه و پژوهش 117
- اشاره 118
- 13. وجوه اعجاز قرآن (اعجاز علمی) 118
- اشاره 119
- نمونه هایی از اشارات علمی در قرآن 119
- 1. رتق و فتق امور آسمانها و زمین 119
- 2. نقش کوه ها در استواری زمین 120
- 3. دشواری تنفّس با افزایش ارتفاع 121
- 4. آب؛ منشأ حیات 123
- 5. پوشش هوایی حافظ زمین 124
- چکیده 125
- پرسش 126
- منابع مطالعه و پژوهش 126
- دلیل قرآنی قائلین به «صرفه» 128
- مقدمه 128
- اشاره 128
- 14. وجوه اعجاز قرآن (نظریه صرفه) 128
- تفسیرهای سه گانه در تبیین دیدگاه «صرفه» 129
- «صرفه» از نگاه ابن حزم 130
- نقد رأی سید مرتضی 131
- نقد رأی ابن حزم 131
- دیدگاه سید مرتضی 131
- دلایل مخالفان دیدگاه «صرفه» 132
- تفتازانی 132
- زملکانی 132
- قاضی ابوبکر 133
- شهرستانی 133
- چکیده 134
- پرسش 135
- منابع مطالعه و پژوهش 135
- 15. معارضان اعجاز قرآن 136
- مقدمه 136
- 1. مسیلمه کذّاب 136
- اشاره 136
- 2. عبدالله بن مقفع 138
- 4. ابو العلاء معری 140
- 3. سجاح بنت حارث تمیمیه 140
- 5. ابوالطیب متنبّی 141
- تحلیل 141
- چکیده 142
- پرسش 143
- منابع مطالعه و پژوهش 143
- اشاره 144
- بخش دوم: صیانت قرآن از تحریف 144
- اشاره 145
- 1. کلیات 145
- مقدمه 145
- منشأ پیدایش شبهه تحریف 146
- کتاب شناسی تحریف 148
- کتاب شناسی خاصّ تحریف 149
- چکیده 150
- پرسش 151
- منابع مطالعه و پژوهش 152
- اشاره 153
- 2. تعاریف و مفاهیم 153
- تحریف در لغت 153
- تحریف در اصطلاح 155
- اقسام تحریف 156
- نکته دوَم 158
- نکته اوّل 158
- چکیده 159
- منابع مطالعه و پژوهش 160
- پرسش 160
- اشاره 161
- 3. دیدگاه عالمان شیعه 161
- مقدمه 161
- شیخ صدوق 162
- شیخ مفید 163
- شیخ طوسی 163
- علاّمه طبرسی 164
- علاّمه حلّی (رحمه الله) 164
- سید بن طاووس 165
- محقّق اردبیلی 165
- شیخ بهائی 165
- شیخ الفقهاء کاشف الغطاء 166
- ملاّ محسن فیض کاشانی 166
- محقّق تبریزی 167
- آیه الله خوئی 168
- علاّمه طباطبایی 168
- امام خمینی (رحمه الله) 169
- پرسش 170
- چکیده 170
- منابع مطالعه و پژوهش 171
- 4. دیدگاه عالمان سنّی درباره مسئلهْ تحریف 172
- اشاره 172
- مقدمه 172
- ابوالحسن اشعری 172
- عبدالله درّاز (معاصر) 173
- محمد مدنی (معاصر) 173
- تیجانی سماوی (معاصر) 174
- رحمت الله هندی 175
- تهمت های ناروا 176
- چکیده 178
- پرسش 179
- منابع مطالعه و پژوهش 180
- 5. ادلّه نفی تحریف (دلایل عقلی) 181
- حکم بدیهی عقل 181
- اشاره 181
- مقدمه 181
- دلیل تواتر (ضرورت تواتر متن قرآن) 183
- ناسازگاری تحریف با اعجاز قرآن 184
- شبهه 186
- پاسخ شبهه ی مذکور 186
- چکیده 187
- منابع مطالعه و پژوهش 188
- پرسش 188
- اشاره 189
- مقدمه 189
- اشاره 189
- آیه تحفیظ (حفظ ، ذکر) 189
- 6. ادلّه نفی تحریف (دلایل قرآنی) 189
- اشکال اوّل 191
- اشکال دوّم 191
- آیه نفی باطل 192
- اشاره 192
- اشکال 193
- آیات تنزیه کننده قرآن از ریب و تردید 193
- چکیده 195
- منابع مطالعه و پژوهش 196
- پرسش 196
- مقدمه 197
- 7. ادلّه نفی تحریف (دلایل روایی) 197
- 1. روایت امام باقر (علیه السلام) 197
- اشاره 197
- 2. روایت امام صادق (علیه السلام) 198
- 3. ترتیب مصحف در زمان ظهور حضرت مهدی (عج) 198
- 4. روایات عرض بر قرآن 199
- 5. حدیث ثقلین 201
- 7. روایاتی که از «شأن نزول» تعبیر به «تنزیل» کرده اند 202
- 6. روایات دال بر کامل بودن سوره ها 202
- چکیده 203
- پرسش 204
- منابع مطالعه و پژوهش 205
- اشاره 206
- 8. مستشرقان و مسئله تحریف 206
- مقدمه 206
- ادعای بلاشر، مبنی بر عدم ثبت آیات مکی در قرآن 207
- الف) عدم آگاهی پیامبر (صلی الله علیه و آله) از رسالتش 207
- اشاره 207
- ب) فقدان امکانات مادی 208
- نقد دیدگاه بلاشر 208
- ادعای «کازانوفا»؛ مبنی بر افزایش دو آیه در «قرآن» توسط ابوبکر 209
- اشاره 209
- اتهام «بول» (BUHL) به شیعیان، درباره اعتقاد به تحریف 210
- نقد 210
- اشاره 210
- اشاره 211
- جنجال گلدزیهر 211
- نقد 211
- نقد 212
- نقد 212
- چکیده 213
- پرسش 214
- منابع مطالعه و پژوهش 215
- مقدمه 216
- 9. تحریف در عهدین 216
- اشاره 216
- اشاره 216
- نقد 216
- کتاب «عهدین» از نگاه محدث نوری 216
- تحریف در نحوه گویش 217
- نگاهی گذرا به تاریخ عهدین 218
- اشاره 218
- اشکال 219
- پاسخ 219
- همگونی رویدادها در گذشته و حال 220
- اشاره 220
- چکیده 222
- پرسش 223
- منابع مطالعه و پژوهش 224
- مقدمه 225
- اشاره 225
- 1. آیه «رجم» 225
- 10. تحریف نزد «حشویه» (1) 225
- اشاره 225
- اشاره 226
- نقد 226
- 2. آیه رغبت (اعراض) 226
- تحلیل 227
- 4. آیه جهاد 227
- 3. آیه فراش 227
- 6. افزایش در مصحف عایشه 228
- نقد 228
- اشاره 228
- 5. اشتمال قرآن بر یک میلیون و بیست و هفت هزار حرف! 228
- اشاره 228
- 7. کاسته شدن دو آیه از سوره بینه! 229
- اشاره 229
- نقد 229
- نقد 229
- 9. سوره احزاب، بزرگ تر از سوره بقره! 230
- نقد 230
- اشاره 230
- اشاره 230
- 8. حذف دو آیه از مصحف 230
- نقد 231
- 10. سوره ای به اندازه سوره «برائت» وسوره ای دیگر، همانند «مسبحات» 231
- اشاره 231
- نقد 232
- چکیده 232
- پرسش 233
- منابع مطالعه و پژوهش 234
- اشاره 235
- 11. تحریف نزد حشویه (2) 235
- اشاره 235
- 11. از بین رفتن «قرآن» با کشته شدن حاملان آن 235
- نقد 235
- 13. اجتهاد نابجا 236
- اشاره 236
- 12. حذف دو سوره «خلع» و «حفد» از مصاحفی غیر مصحف أبی 236
- نقد 236
- اشاره 236
- نقد 237
- نقد 237
- اشاره 238
- اشاره 238
- تحلیل 238
- نقد 238
- 15. افزودن یک «کلمه» 238
- 14. تبدیل یک حرف 238
- 16. چهار کلمه نادرست! 239
- پرسش 243
- چکیده 243
- منابع مطالعه و پژوهش 244
- اشاره 245
- مقدمه 245
- 12. تحریف نزد اخباری ها (1) 245
- نقد 246
- نقد 247
- بررسی 249
- بررسی 250
- بررسی 250
- بررسی 251
- بررسی 253
- چکیده 254
- پرسش 255
- منابع مطالعه و پژوهش 255
- اشاره 256
- مقدمه 256
- 13. تحریف نزد اخباری ها (2) 256
- 1. روایات تفسیری 257
- 2. روایات مربوط به تحریف معنوی 258
- 4. روایات مربوط به ظهور حضرت حجت (عج) و آوردن «قرآن» جدید، برخلاف «قرآن» موجود 259
- 3. روایات حاکی از افتادگی برخی آیات 259
- 5. روایات بیانگر فضایل اهل بیت (علیهم السلام) در قرآن 260
- چکیده 262
- پرسش 263
- منابع مطالعه و پژوهش 264
- مقدمه 265
- 14. مهم ترین منابع قائلان به تحریف (1) 265
- اشاره 265
- 1. رساله ای ناشناس 265
- 2. کتاب «سقیفه» سلیم بن قیس هلالی 266
- 4. تفسیر ابوالجارود زیاد بن منذر مرحوب 267
- 3. کتاب «القرائات» احمد بن محمد سیاری 267
- 5. تفسیر منسوب به علی بن ابراهیم قمی 268
- 7. کتاب احتجاج طبرسی 269
- 6. کتاب «استغاثه» علی بن احمد کوفی 269
- چکیده 270
- پرسش 271
- منابع مطالعه و پژوهش 272
- مقدمه 273
- 15. بررسی مهم ترین منابع قائلان به تحریف (2) 273
- 8. تفسیر منسوب به امام عسگری (علیه السلام) 273
- اشاره 273
- 9. تفاسیر مقطوع الاسناد 274
- 10. کتاب الفرقان 277
- نقد 278
- چکیده 278
- پرسش 279
- منابع مطالعه و پژوهش 279
- الف) منابع اصلی 280
- ب) منابع فرعی (مهم ترین منابع فرعی) 280
- کتابنامه 280
7. ادلّه نفی تحریف (دلایل روایی)
اشاره
اهداف: 1) آشنایی با دیدگاه معصومین (علیهم السلام) در برابر مسئله تحریف؛ به منظور اثبات هماهنگی «ثقلین» در دفاع از کیان قرآن؛ 2) اثبات مصونیت «قرآن» از تحریف، با استناد به بیانات و براهین امامان (علیهم السلام).
مقدمه
در زمینه نفی تحریف، روایات خاصّی از ائمّه معصومین (علیهم السلام) در دست است که به طور کلی احتمال تحریف یا شبهه آن در «قرآن» را منتفی می سازد. بر این اساس، شیعه امامیه به پیروی از اهل بیت (علیهم السلام) بر این باورند که «قرآن» همیشه از هرگونه دگرگونی و تحریف مصون و محفوظ بوده است. در این درس چند نمونه از این روایات را مورد بحث و بررسی قرار می دهیم:
1. روایت امام باقر (علیه السلام)
در نامه ای که امام باقر (علیه السلام) به سعدالخیر نوشته، چنین آمده است:
«وَکَانَ مِنْ نَبْذِهِمُ الْکِتَابِ أَنْ أَقَامُوا حُرُوفَهُ وَحَرَّفُوا حُدُودَهُ... (1); و یک نمونه از پشت سرافکندن قرآن آن بود که حروف و کلمات آن را استوار؛ ولی حدود و احکام آن را تحریف و تغییر دادند».
در این روایت شریف، از دستبرد به معانی و تفاسیر منحرف، سخن به میان آمده
1- (1) . اصول کافی، کلینی، ج2، ص627.