- سخن ناشر 1
- اشاره 3
- پیشگفتار 3
- سخنی با دانش پژوهان عزیز 4
- سخنی با اساتید محترم 5
- اشاره 6
- بخش اول: اعجاز قرآن 6
- تعریف اعجاز قرآن 7
- اشاره 7
- اهمیت و جایگاه اعجاز قرآن 7
- اشاره 7
- 1. کلیات 7
- ب) اعجاز قرآن و نبوت پیامبراکرم (صلی الله علیه و آله) 8
- ج) اعجاز قرآن و عدم تحریف آن 8
- الف) اعجاز قرآن و وجود خداوند 8
- د) اعجاز قرآن و معارف آن 8
- کتاب شناسی اعجاز قرآن 9
- آثار پیشینیان درباره اعجاز قرآن 10
- چکیده 12
- پرسش 13
- منابع مطالعه و پژوهش 14
- مقدمه 15
- 2. تعاریف و مفاهیم 15
- اشاره 15
- تاریخچه کاربرد واژه معجزه و اعجاز 15
- اعجاز در لغت 16
- کاربرد قرآنی اعجاز 17
- اعجاز در اصطلاح 18
- شرایط و ویژگی های اعجاز 19
- ویژگی های دیگر قرآن 20
- برترین معجزه 20
- چکیده 21
- منابع مطالعه و پژوهش 22
- پرسش 22
- تحدّی در لغت 23
- تحدّی در اصطلاح 23
- 3. تحدّی قرآن 23
- اشاره 23
- الف) تحدّی در مکه 24
- آیات تحدّی و سیر نزول آنها 24
- اشاره 24
- ب) تحدّی در مدینه 25
- تحدّی در برتری سخن 27
- نقد نظریه بنت الشاطی 28
- جاودانگی تحدّی قرآن در کنار اعجاز 28
- چکیده 29
- پرسش 30
- منابع مطالعه و پژوهش 30
- اشاره 31
- پیامبر اعظم (صلی الله علیه و آله) و قرآن 31
- مقدمه 31
- 4. اعجاز قرآن از نگاه معصومین (علیهم السلام) 31
- اعجاز قرآن از منظر علی (علیه السلام) 32
- قرآن از منظر حضرت زهرا (علیها السلام) 34
- قرآن از منظر امام حسن مجتبی (علیه السلام) 35
- امام حسین (علیه السلام) و قرآن 35
- امام سجاد (علیه السلام) 36
- امام باقر (علیه السلام) 37
- امام صادق (علیه السلام) 37
- امام رضا (علیه السلام) 38
- امام کاظم (علیه السلام) 38
- امام عسکری (علیه السلام) 39
- امام هادی (علیه السلام) 39
- امام جواد (علیه السلام) 39
- امام عصر (عج) 40
- چکیده 40
- پرسش 41
- منابع مطالعه و پژوهش 42
- مقدمه 43
- 5. اذعان مشرکان نسبت به اعجاز قرآن 43
- اشاره 43
- 1. ولید بن مغیره 43
- 2. طفیل بن عمروالدوسی 45
- 3. نضربن حارث 46
- 4. عتبه بن ربیعه 47
- 5. انیس بن جناده 48
- چکیده 49
- پرسش 49
- منابع مطالعه و پژوهش 50
- مقدمه 51
- 6. اعجاز قرآن از نگاه دانشمندان شیعه 51
- 1. شیخ مفید 51
- اشاره 51
- 2. شیخ طوسی 52
- 3. محمدباقر مجلسی 53
- 5. علاّمه طباطبایی (رضی الله عنه) 55
- 4. علاّمه بلاغی 55
- 6. آیه الله خوئی (رضی الله عنه) 57
- 7. امام خمینی (رحمه الله) 58
- چکیده 59
- منابع مطالعه و پژوهش 60
- پرسش 60
- 1. خطّابی 61
- 7. اعجاز قرآن از نگاه علمای اهل سنّت 61
- اشاره 61
- 2. باقلانی 62
- 3. جرجانی 62
- 4. فخر رازی 63
- 5. زرکشی 64
- 6. سیوطی 65
- 7. رافعی 66
- چکیده 67
- پرسش 68
- منابع مطالعه و پژوهش 68
- مقدمه 69
- 8. وجوه اعجاز قرآن (شخصیت پیامبر (صلی الله علیه و آله) 69
- اشاره 69
- ویژگی امّی بودن پیامبر (صلی الله علیه و آله) 71
- امی بودن پیامبر از منظر روایات 74
- اشاره 74
- نقد و بررسی 75
- جریان حدیبیه 75
- چکیده 78
- پرسش 78
- منابع مطالعه و پژوهش 79
- ابعاد اعجاز بیانی قرآن 80
- 9. وجوه اعجاز قرآن (اعجاز بیانی) 80
- اشاره 80
- مقدمه 80
- مهم ترین بخش های اعجاز بیانی 81
- اشاره 81
- الف) گزینش کلمات 82
- ب) سبک و شیوه بیان 83
- ج) نظم آهنگ قرآن 84
- د) وحدت موضوعی (تناسب معنوی آیات) 86
- ه-) نکته ها و ظرافت ها 88
- چکیده 89
- پرسش 90
- منابع مطالعه و پژوهش 91
- مقدمه 92
- 10. وجوه اعجاز قرآن (معارف عالی) 92
- اشاره 92
- معارف 93
- قداست مقام انبیا (علیهم السلام) 95
- احکام 95
- جامعیت احکام اسلامی 97
- چکیده 99
- منابع مطالعه و پژوهش 100
- پرسش 100
- اشاره 101
- 11. وجوه اعجاز قرآن (خبرهای غیبی) 101
- مقدمه 101
- اشاره 103
- شأن نزول 103
- 1. خبر پیروزی رومیان بر ایرانیان 103
- 2. خبر پیروزی مسلمانان در جنگ بدر 104
- 3. وعده بازگشت پیروزمندانه به مکه 105
- 5. پیروزی دین اسلام بر دیگر ادیان 106
- 4. وعده ی حفاظت از قرآن 106
- چکیده 108
- پرسش 108
- منابع مطالعه و پژوهش 109
- 12. وجوه اعجاز قرآن (هماهنگی و عدم وجود اختلاف) 110
- اشاره 110
- موجبات اختلاف 112
- چکیده 116
- پرسش 116
- منابع مطالعه و پژوهش 117
- 13. وجوه اعجاز قرآن (اعجاز علمی) 118
- اشاره 118
- نمونه هایی از اشارات علمی در قرآن 119
- اشاره 119
- 1. رتق و فتق امور آسمانها و زمین 119
- 2. نقش کوه ها در استواری زمین 120
- 3. دشواری تنفّس با افزایش ارتفاع 121
- 4. آب؛ منشأ حیات 123
- 5. پوشش هوایی حافظ زمین 124
- چکیده 125
- منابع مطالعه و پژوهش 126
- پرسش 126
- مقدمه 128
- دلیل قرآنی قائلین به «صرفه» 128
- اشاره 128
- 14. وجوه اعجاز قرآن (نظریه صرفه) 128
- تفسیرهای سه گانه در تبیین دیدگاه «صرفه» 129
- «صرفه» از نگاه ابن حزم 130
- نقد رأی سید مرتضی 131
- نقد رأی ابن حزم 131
- دیدگاه سید مرتضی 131
- تفتازانی 132
- دلایل مخالفان دیدگاه «صرفه» 132
- زملکانی 132
- قاضی ابوبکر 133
- شهرستانی 133
- چکیده 134
- پرسش 135
- منابع مطالعه و پژوهش 135
- مقدمه 136
- 15. معارضان اعجاز قرآن 136
- 1. مسیلمه کذّاب 136
- اشاره 136
- 2. عبدالله بن مقفع 138
- 3. سجاح بنت حارث تمیمیه 140
- 4. ابو العلاء معری 140
- تحلیل 141
- 5. ابوالطیب متنبّی 141
- چکیده 142
- پرسش 143
- منابع مطالعه و پژوهش 143
- اشاره 144
- بخش دوم: صیانت قرآن از تحریف 144
- اشاره 145
- 1. کلیات 145
- مقدمه 145
- منشأ پیدایش شبهه تحریف 146
- کتاب شناسی تحریف 148
- کتاب شناسی خاصّ تحریف 149
- چکیده 150
- پرسش 151
- منابع مطالعه و پژوهش 152
- 2. تعاریف و مفاهیم 153
- اشاره 153
- تحریف در لغت 153
- تحریف در اصطلاح 155
- اقسام تحریف 156
- نکته دوَم 158
- نکته اوّل 158
- چکیده 159
- پرسش 160
- منابع مطالعه و پژوهش 160
- 3. دیدگاه عالمان شیعه 161
- اشاره 161
- مقدمه 161
- شیخ صدوق 162
- شیخ مفید 163
- شیخ طوسی 163
- علاّمه حلّی (رحمه الله) 164
- علاّمه طبرسی 164
- شیخ بهائی 165
- محقّق اردبیلی 165
- سید بن طاووس 165
- شیخ الفقهاء کاشف الغطاء 166
- ملاّ محسن فیض کاشانی 166
- محقّق تبریزی 167
- آیه الله خوئی 168
- علاّمه طباطبایی 168
- امام خمینی (رحمه الله) 169
- پرسش 170
- چکیده 170
- منابع مطالعه و پژوهش 171
- ابوالحسن اشعری 172
- 4. دیدگاه عالمان سنّی درباره مسئلهْ تحریف 172
- مقدمه 172
- اشاره 172
- عبدالله درّاز (معاصر) 173
- محمد مدنی (معاصر) 173
- تیجانی سماوی (معاصر) 174
- رحمت الله هندی 175
- تهمت های ناروا 176
- چکیده 178
- پرسش 179
- منابع مطالعه و پژوهش 180
- اشاره 181
- مقدمه 181
- 5. ادلّه نفی تحریف (دلایل عقلی) 181
- حکم بدیهی عقل 181
- دلیل تواتر (ضرورت تواتر متن قرآن) 183
- ناسازگاری تحریف با اعجاز قرآن 184
- شبهه 186
- پاسخ شبهه ی مذکور 186
- چکیده 187
- منابع مطالعه و پژوهش 188
- پرسش 188
- 6. ادلّه نفی تحریف (دلایل قرآنی) 189
- اشاره 189
- مقدمه 189
- اشاره 189
- آیه تحفیظ (حفظ ، ذکر) 189
- اشکال دوّم 191
- اشکال اوّل 191
- آیه نفی باطل 192
- اشاره 192
- اشکال 193
- آیات تنزیه کننده قرآن از ریب و تردید 193
- چکیده 195
- منابع مطالعه و پژوهش 196
- پرسش 196
- مقدمه 197
- 1. روایت امام باقر (علیه السلام) 197
- 7. ادلّه نفی تحریف (دلایل روایی) 197
- اشاره 197
- 2. روایت امام صادق (علیه السلام) 198
- 3. ترتیب مصحف در زمان ظهور حضرت مهدی (عج) 198
- 4. روایات عرض بر قرآن 199
- 5. حدیث ثقلین 201
- 6. روایات دال بر کامل بودن سوره ها 202
- 7. روایاتی که از «شأن نزول» تعبیر به «تنزیل» کرده اند 202
- چکیده 203
- پرسش 204
- منابع مطالعه و پژوهش 205
- مقدمه 206
- اشاره 206
- 8. مستشرقان و مسئله تحریف 206
- ادعای بلاشر، مبنی بر عدم ثبت آیات مکی در قرآن 207
- الف) عدم آگاهی پیامبر (صلی الله علیه و آله) از رسالتش 207
- اشاره 207
- نقد دیدگاه بلاشر 208
- ب) فقدان امکانات مادی 208
- ادعای «کازانوفا»؛ مبنی بر افزایش دو آیه در «قرآن» توسط ابوبکر 209
- اشاره 209
- نقد 210
- اتهام «بول» (BUHL) به شیعیان، درباره اعتقاد به تحریف 210
- اشاره 210
- جنجال گلدزیهر 211
- اشاره 211
- نقد 211
- نقد 212
- نقد 212
- چکیده 213
- پرسش 214
- منابع مطالعه و پژوهش 215
- اشاره 216
- 9. تحریف در عهدین 216
- مقدمه 216
- اشاره 216
- کتاب «عهدین» از نگاه محدث نوری 216
- نقد 216
- تحریف در نحوه گویش 217
- اشاره 218
- نگاهی گذرا به تاریخ عهدین 218
- اشکال 219
- پاسخ 219
- همگونی رویدادها در گذشته و حال 220
- اشاره 220
- چکیده 222
- پرسش 223
- منابع مطالعه و پژوهش 224
- اشاره 225
- اشاره 225
- مقدمه 225
- 1. آیه «رجم» 225
- 10. تحریف نزد «حشویه» (1) 225
- اشاره 226
- 2. آیه رغبت (اعراض) 226
- نقد 226
- تحلیل 227
- 4. آیه جهاد 227
- 3. آیه فراش 227
- اشاره 228
- اشاره 228
- 5. اشتمال قرآن بر یک میلیون و بیست و هفت هزار حرف! 228
- نقد 228
- 6. افزایش در مصحف عایشه 228
- اشاره 229
- نقد 229
- نقد 229
- 7. کاسته شدن دو آیه از سوره بینه! 229
- نقد 230
- 9. سوره احزاب، بزرگ تر از سوره بقره! 230
- اشاره 230
- اشاره 230
- 8. حذف دو آیه از مصحف 230
- نقد 231
- اشاره 231
- 10. سوره ای به اندازه سوره «برائت» وسوره ای دیگر، همانند «مسبحات» 231
- نقد 232
- چکیده 232
- پرسش 233
- منابع مطالعه و پژوهش 234
- 11. تحریف نزد حشویه (2) 235
- اشاره 235
- 11. از بین رفتن «قرآن» با کشته شدن حاملان آن 235
- اشاره 235
- نقد 235
- اشاره 236
- نقد 236
- 12. حذف دو سوره «خلع» و «حفد» از مصاحفی غیر مصحف أبی 236
- 13. اجتهاد نابجا 236
- اشاره 236
- نقد 237
- نقد 237
- 14. تبدیل یک حرف 238
- اشاره 238
- نقد 238
- تحلیل 238
- اشاره 238
- 15. افزودن یک «کلمه» 238
- 16. چهار کلمه نادرست! 239
- پرسش 243
- چکیده 243
- منابع مطالعه و پژوهش 244
- اشاره 245
- مقدمه 245
- 12. تحریف نزد اخباری ها (1) 245
- نقد 246
- نقد 247
- بررسی 249
- بررسی 250
- بررسی 250
- بررسی 251
- بررسی 253
- چکیده 254
- پرسش 255
- منابع مطالعه و پژوهش 255
- اشاره 256
- مقدمه 256
- 13. تحریف نزد اخباری ها (2) 256
- 1. روایات تفسیری 257
- 2. روایات مربوط به تحریف معنوی 258
- 4. روایات مربوط به ظهور حضرت حجت (عج) و آوردن «قرآن» جدید، برخلاف «قرآن» موجود 259
- 3. روایات حاکی از افتادگی برخی آیات 259
- 5. روایات بیانگر فضایل اهل بیت (علیهم السلام) در قرآن 260
- چکیده 262
- پرسش 263
- منابع مطالعه و پژوهش 264
- 1. رساله ای ناشناس 265
- اشاره 265
- 14. مهم ترین منابع قائلان به تحریف (1) 265
- مقدمه 265
- 2. کتاب «سقیفه» سلیم بن قیس هلالی 266
- 3. کتاب «القرائات» احمد بن محمد سیاری 267
- 4. تفسیر ابوالجارود زیاد بن منذر مرحوب 267
- 5. تفسیر منسوب به علی بن ابراهیم قمی 268
- 7. کتاب احتجاج طبرسی 269
- 6. کتاب «استغاثه» علی بن احمد کوفی 269
- چکیده 270
- پرسش 271
- منابع مطالعه و پژوهش 272
- 15. بررسی مهم ترین منابع قائلان به تحریف (2) 273
- مقدمه 273
- 8. تفسیر منسوب به امام عسگری (علیه السلام) 273
- اشاره 273
- 9. تفاسیر مقطوع الاسناد 274
- 10. کتاب الفرقان 277
- چکیده 278
- نقد 278
- پرسش 279
- منابع مطالعه و پژوهش 279
- الف) منابع اصلی 280
- ب) منابع فرعی (مهم ترین منابع فرعی) 280
- کتابنامه 280
اصول کافی را ارائه می دهد تا ثابت کند مرحوم کلینی قائل به تحریف «قرآن» است و اختصاص یک باب از کتاب به این امر را دلیل بر مدّعای خود دانسته است (1). در این جا مناسب است که آن باب را با تمام روایاتش ارائه نماییم، تا صحت و سقم این نسبت کاملاً روشن شود.
3.
«مَا ادّعَی أَحَدٌ مِنَ النَّاسِ أَنَّهُ الْقُرْآنُ کُلُّهُ کَمَا أُنْزِلَ الاّ کَذّابٌ وَ مَا جَمَعَهُ وَ حَفِظَهُ کَمَا نَزَلَهُ اللَّهُ تَعَالَی الاّ عَلِی بْنِ أَبِی طَالِب وَالاَْئِمَهُ مِنْ بَعْدِه صَلَوَاتُ اللَّهُ عَلَیْهِمْ (2); هرکس ادعا کند «قرآن» را همان گونه که نازل شده، جمع کرده است، دروغ گو است; زیرا کسی جز علی و ائمه ی (علیهم السلام) پس از وی، «قرآن» را آن گونه که نازل شده، جمع و حفظ نکرده است».
بررسی
منظور از «همان گونه که نازل شده»، معنا و تفسیر صحیح آن است; یعنی به همان معنا و تفسیری که خدا خواسته است. به علاوه، مراد روایت، لفظ و عبارت «قرآن» نیست; زیرا قرآنی که علی (علیه السلام) جمع آوری نمود، علاوه بر رعایت ترتیب نزول، در مواردی توضیحاتی به همراه داشت و یا حاوی شرح برخی از نکات مبهم، تفسیر برخی معضلات، اشاره به مواقع نزول و مناسبات و دیگر شئون تفسیری بود که مصحف جمع آوری شده موجود (به دست دیگر صحابه) فاقد آن بود. سپس آن مصحف در دست ائمّه (علیهم السلام) [بود] و اکنون نزد حضرت حجّت (عج) است و تاکنون کسی به آن دست نیافته است; ازاین رو، حضرت صادق (علیه السلام) می فرماید: «هرکس ادعا کند «قرآن» را آن گونه که نازل شده، جمع و ضبط کرده است - جز علی (علیه السلام) و خاندان او - دروغ گفته است». بنابراین، مفاد این حدیث ارتباطی به موضوع تحریف ندارد.
4.
«مَا یَسْتَطِیعُ احَدٌ أَنْ یَدَّعِی أَنْ عِنْدَهُ جَمِیعُ الْقُرْآنُ کُلِّهِ ظَاهِرَهِ وَبَاطِنَهَ غَیْرُ الاَْوْصِیَاءِ; هیچ کس را یارای این سخن نیست که مدعی شود تمامی «قرآن» - ظاهر و باطن آن را دارا است - جز اوصیاء».
1- (1) . ر. ک: فصل الخطاب، حاجی نوری، مقدمه سوم، ص25.
2- (2) . اصول کافی، کلینی، بابُ «أَنهُ لَمْ یجْمَعُ الْقُرآنَ کُلَّهُ الاَّ الاَْئِمَّهُ وَأَنَّهُمْ یعْلَمُونَ عِلْمَه کُلَّهُ»، حدیث اول.