مبانی کلامی اعجاز قرآن صفحه 89

تحدی تنها شامل عرب می شد، نه غیر عرب؛ درحالی که آن چه از عموم این آیات استفاده می شود، این است که غیر عرب نیز در زمینه تحدی با عرب مشترکند. مثلاً در آیه وَ ادعُوا مَنِ استَطَعتُم مِن دُونِ اللّهِ ، (1) لازمه این که تحدّی را منحصر به فصاحت و بلاغت بدانیم، این است که آیه، مرجع نداشته باشد، مگر در صورتی که به جای آن می گفت: «وادعوا من استطعتم من آلهتکم و من اهل لغتکم»؛ از خدایان خود و از هم زبانان خود، هرکه را می توانید دعوت به همکاری کنید.

همچنین جمله قُل لَئِنِ اجتَمَعَتِ الإِنسُ وَ الجِنُّ...2 بی حاصل می ماند؛ مگر درصورتی که به جای آن می گفت: «لئن اجتمعت العرب».

3. اگر اعجاز قرآن منحصر به بلاغت آن می بود، دیگر استدلال به مانند آیه ذیل صحیح نبود:... وَ لَو کانَ مِن عِندِ غَیرِ اللّهِ لَوَجَدُوا فِیهِ اختِلافاً کَثِیراً ؛ (2) اگر این قرآن از سوی غیر خدا بود، در آن اختلاف بسیاری می یافتند. ظاهر آیه این است که مطلق اختلاف در قرآن نفی شده و بیشتر اختلافات نیز مربوط به معانی و محتواست نه بلاغت لفظ.

4. خداوند در آیه 34 سوره طور(3) و آیه 38 سوره یونس(4) نیز تحدی کرده است؛ درحالی که پیش از این گفته شد که سوره یونس از نظر ترتیب، قبل از سوره هود نازل شده و اگر جنبه اعجاز قرآن، تنها مسئله بلاغت بود، این تحدّی ها خارج از نظم طبیعی بود؛ چون صحیح به نظر نمی رسد که امروزه قوم عرب را به آوردن یک سوره مانند قرآن و فردا

1- (1) هود، آیه 13 و 14.
2- (3) نساء، آیه 82.
3- (4) فَلیَأتُوا بِحَدِیثٍ مِثلِهِ إِن کانُوا صادِقِینَ.
4- (5) أَم یَقُولُونَ افتَراهُ قُل فَأتُوا بِسُورَهٍ مِثلِهِ وَ ادعُوا مَنِ استَطَعتُم مِن دُونِ اللّهِ إِن کُنتُم صادِقِینَ.