بازپژوهی تحریف ناپذیری قرآن صفحه 172

اوصافی است که در مقام تحدّی هستند. اگر دلالت این مطلب بر مدّعا تمام باشد، دلیل قطعی است و نه ظنی.(1) زیرا زبان حال سرتاسر آیات قرآن است و تمام ادّعاهای قرآن همراه با بیّنه و برهان هستند. لذا، تنها به ظاهر اطلاق و یا عموم و یا ظنّ حاصل از جمله یا قرینۀ موجود استناد نشده است.

پاسخ اشکال آیت الله جوادی آملی (دام ظلّه)

تفاوت بین استدلال علاّمه رحمه الله و دیگران آن است که استدلال علاّمه طباطبایی رحمه الله بر آیه و عبارت خاصی متمرکز نشده، بلکه محور استدلال خود را تمام آیات قرآن قرار داده است؛ بدین بیان که ایشان با اوصاف موجود در قرآن، در مقام تحدّی بر آمده است و حال آن که اوصاف مذکور در قرآنِ موجود امروز نیز وجود دارد. از این رو، امروز نیز می توان بر پایۀ اوصاف موجود اقدام به تحدّی نمود؛ اما به نظر می رسد نمی توان قطعی بودن دلیل را ادّعا نمود؛ زیرا، اگر در قرآن صد آیه وجود داشته باشد که هر کدام به یک وصف از اوصاف قرآن، مانند «عربی مبین»، «حفظ»، «لو کان من عند غیر الله لوجدوا فیه اختلافاً کثیراً» و... اشاره کرده باشد، نمی توان مجموع آن ها را به عنوان دلیل قطعی بر عدم تحریف قرآن مطرح نمود؛ زیرا، در اصول و فلسفه به اثبات رسیده که مجموع من حیث المجموع، امر اعتباری است و قابل اتّصاف به وصف نیست؛ یعنی نمی توان ادّعا نمود مجموع من حیث الجموع متّصف به عنوان حفظ است؛ چرا که وصف حقیقی نمی تواند وصف