- مقدمه 1
- تحریف در لغت 4
- تحریف در اصطلاح 5
- اشاره 8
- اشاره 8
- اقسام تحریف از نگاه محقّق خوئی رحمه الله 8
- اشاره 9
- قسم اول: تحریف معنوی 9
- نقد قسم اول تحریف (تحریف معنوی) 11
- قسم دوم: نقصان یا زیاده در حروف یا حرکات قرآن 12
- اشاره 14
- قسم سوم: کم یا زیاد شدن یک یا چند کلمه با تحفّظ بر قرآن 14
- نقد آیت الله فاضل لنکرانی قدس سره به دیدگاه محقق خوئی رحمه الله 16
- قسم چهارم: کم و زیاد شدن یک آیه یا سوره با تحفّظ قرآن نازل شده بر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله 18
- قسم پنجم: تحریف به زیاده در قرآن 20
- قسم ششم: تحریف به نقیصه 21
- اشاره 22
- نسبت دهی اعتقاد امامیه به تحریف قرآن 22
- دیدگاه شیخ صدوق رحمه الله 23
- دیدگاه شیخ مفید رحمه الله 25
- دیدگاه سیّد مرتضی رحمه الله 30
- دیدگاه شیخ طوسی رحمه الله 36
- دیدگاه علاّمه طبرسی رحمه الله 39
- دیدگاه علاّمه حلی رحمه الله 39
- دیدگاه محقّق ثانی رحمه الله 40
- دیدگاه سیّد نورالله تستری رحمه الله 40
- دیدگاه شیخ بهایی رحمه الله 41
- دیدگاه مقدّس بغدادی (شیخ محسن اعرجی رحمه الله) 42
- دیدگاه فاضل تونی رحمه الله 42
- دیدگاه فیض کاشانی رحمه الله 43
- دیدگاه صاحب وسائل رحمه الله 49
- دیدگاه بلاغی رحمه الله 49
- چرایی متهم شدن امامیه به اعتقاد به تحریف 50
- قائلین به تحریف از علمای امامیه 55
- اشاره 55
- جایگاه سلیم بن قیس نزد امامیه 61
- دیدگاه امامیه دربارۀ کتاب سلیم 62
- اشاره 73
- اعتبار کتاب بصائر الدرجات 79
- عیاشی از نگاه دانشمندان رجال 83
- اشاره 83
- بررسی روایات دال بر تحریف در تفسیر عیّاشی 84
- اشاره 98
- اشاره 99
- اوّل: آیه نهم سوره حجر 99
- دیدگاه علامه طباطبایی 100
- نقدهای وارد بر دلالت آیۀ نهم سوره حجر 103
- دوم: آیات 41 و 42 سوره فصّلت 133
- اشاره 133
- معنای اجمالی آیات 134
- بیان استدلال 136
- نقد معنای ارائه شده از سوی حاجی نوری رحمه الله 151
- دیدگاه حاجی نوری رحمه الله در معنای آیه 151
- بیان یک نکته تفسیری 152
- چگونگی دلالت آیه بر عدم تحریف قرآن 154
- اشاره 154
- سوم: آیه 32 سوره توبه 154
- مناقشه در استدلال به آیه بر عدم تحریف قرآن 155
- اشاره 158
- دلیل دوم: استدلال به اوصاف قرآن 158
- اشاره 159
- دیدگاه علاّمه طباطبایی رحمه الله 159
- صفت یکم: فصاحت و بلاغت قرآن 161
- صفت دوم: عدم تنافی و اختلاف بین آیات قرآن 162
- صفت سوم: عمومیت تحدّی 163
- صفت پنجم: تصریح قرآن به مواردی از فتنه ها و حوادث آینده 165
- صفت ششم: اتّصاف به اوصافی زیبا و پاکیزه چون نور، صراط و... 166
- صفت هفتم: ذکر الله بودن (بیان صفات والای خداوند و اسماء حسنی) 167
- اشکال آیت الله جوادی آملی (دام ظلّه) بر نقد آیت الله فاضل رحمه الله 170
- نقد آیت الله فاضل لنکرانی قدس سره بر دیدگاه علاّمه طباطبایی رحمه الله 170
- اشکال آیت الله جوادی آملی (دام ظلّه) بر استدلال علامه رحمه الله 171
- نقد دیدگاه آیت الله جوادی آملی (دام ظلّه) 171
- پاسخ اشکال آیت الله جوادی آملی (دام ظلّه) 172
- ادامۀ نقد آیت الله جوادی آملی (دام ظلّه) 173
- پاسخ به نقد آیت الله جوادی آملی (دام ظلّه) 175
- اشاره 177
- اشاره 177
- روایات مذکور در کتاب کافی 177
- خلاصه و جمع بندی مطالب 185
- نقدی دیگر بر روایات دالّ بر تحریف 186
- بررسی مصحف امیر المومنین علیه السلام 188
- اشاره 188
- نکته اول: اختلاف از جهت تأویل و تفسیر آیات 189
- نکتۀ دوم: اختلاف از جهت ترتیب سور و آیات 191
- نکته سوم: عدم اراده آیات مصطلح 193
- اشاره 193
- مصحف فاطمۀ زهرا علیها السلام 193
- بررسی روایات وارد در رابطه با مصحف فاطمه زهرا علیها السلام 196
- محدَّث بودن ائمّه علیهم السلام 207
- اشاره 207
- امامان علیهم السلام، مؤیَّد به روح 217
- مورد اول: آیه رجم 221
- اشاره 221
- مورد سوم: روایت مسند احمد 224
- مورد دوم: تعداد حروف قرآن 224
- مورد چهارم: از دست رفتن مقدار زیادی از قرآن 225
- مورد پنجم: تعداد آیات سوره احزاب 225
- مورد ششم: تغییر آیه 56 سوره احزاب 226
- مورد هفتم: حذف سوره ای از قرآن با تعداد آیات برابر سوره توبه 226
- مورد هشتم: کاستی آیات سوره احزاب و توبه 229
- موارد دیگر از تحریف در کتب اهل سنت 233
- اشاره 236
- نقد روایات تحریف اهل سنت 236
- سخن بلاغی رحمه الله در نقد آیه رجم 236
- توجیهات اهل سنت پیرامون روایات تحریف 242
- تجزیه و تحلیل نسخ تلاوت 242
- استدلال اهل سنّت به آیه 106 بقره بر نسخ تلاوت قرآن و نقد آن 246
- دیدگاه علاّمه طباطبایی رحمه الله درباره آیه 106 بقره 253
- استدلال اهل سنّت به آیه 101 نحل بر نسخ تلاوت و نقد آن 255
- ناسازگاری نسخ تلاوت با قرآن کریم 258
- سخن برخی از اهل سنت درباره بطلان نسخ تلاوت 264
- علّت تعصّب اهل سنّت به مسأله نسخ تلاوت 266
- اشاره 267
- علم اجمالی به وقوع تحریف در قرآن کریم 267
- دیدگاه محقّق اصفهانی رحمه الله 272
- نقد دیدگاه محقّق اصفهانی رحمه الله 275
- نقد محقّق خوئی رحمه الله بر علم اجمالی به تحریف قرآن 277
- تحلیل دیدگاه محقّق خوئی رحمه الله 279
- چرایی ورود روایات تحریف در مصادر حدیثی 279
- تنافی علم اجمالی به تحریف با عدم ذکر آن از سوی امامان علیهم السلام 280
وقوع چنین تحریفی در قرآن مورد اختلاف است؛ برخی آن را
اثبات کرده و عدّه ای دیگر نفی نموده اند.
نسبت دهی اعتقاد امامیه به تحریف قرآن
اشاره
نکتۀ مهم تر در بحث تحریف، نسبت دادن اعتقاد تحریف قرآن کریم به علمای امامیه است. چنین اتهامی از زمان شیخ صدوق رحمه الله مطرح شده و منشأ آن نیز وجود برخی روایات در کتاب های حدیثی شیعه است. برای رفع این اتهام، نخست باید روایات دالّ بر تحریف قرآن کریم مذکور در کتاب های امامیه را بررسی کنیم و پس از آن، ادلّۀ امامیه بر عدم تحریف را بیان نماییم تا این اتهام نا به جا از امامیه رفع شود.
میرزای قمی رحمه الله در قوانین، قول به تحریف قرآن را به اکثر اخباری ها نسبت داده است؛(1) از این رو، ضروری است که رابطه بین اخباری گری و تحریف قرآن و نیز نسبت بین محدّث و اخباری در این بحث مورد توجه و دقت قرار گیرد؛ لیکن پیش از پرداختن به این بحث، ابتدا به بیان اقوال بزرگان شیخ پیرامون تحریف قرآن کریم می پردازیم:
1- (1) . القوانین المحکمه فی الأصول، ج 2، ص 321: «أنهم اختلفوا فی وقوع التحریف و النقصان فی القرآن و عدمه، فعن أکثر الأخباریین أنه وقع فیه التحریف و الزیاده و النقصان، و هو الظاهر من الکلینی و شیخه علی بن إبراهیم القمی و الشیخ أحمد بن أبی طالب الطبرسی صاحب «الاحتجاج». و عن السید و الصدوق و المحقق الطبرسی و جمهور المجتهدین عدمه. و کلام الصدوق فی اعتقاداته یعرب عن أن المراد بما ورد فی الأخبار الداله علی أن فی القرآن الذی جمعه أمیر المؤمنین علیه الصلاه و السلام کان زیاده لم تکن فی غیره، أنها کانت من باب الأحادیث القدسیه لا القرآن، و هو بعید.»