- سخن مجمع 1
- اشاره 18
- روایاتی که به جمع آوری قرآن در زمان ابوبکر اشاره می کند 21
- اشاره 39
- بررسیحالت اوّل: احتمال وقوع تحریف در زمان شیخین به صورت تصادفی 40
- بررسی حالت سوّم: وقوع تحریف در زمان عثمان 46
- بررسی حالت چهارم: وقوع تحریف در زمان بنی امیّه 48
- اوّل: موضعگیری در قبال روایات تحریفی که در منابع عامّه آمده است 67
- اشاره 67
- اشاره 67
- قسم اوّل: روایاتی که سوره یا آیاتی را ذکر کرده 67
- الف: سورۀ احزاب، معادل سورۀ بقره است 67
- ب: لو کان لابن آدم و ادیان... 68
- ج: سوره های خلع و حفد 70
- د: آیۀ رجم 71
- ه- : آیۀ جهاد 73
- و: آیۀ رضاع کبیر در ده مرتبه 73
- اقسام نسخ و چگونگی نسخ تلاوت 76
- بطلان نسخ تلاوت 80
- قسم دوّم: روایاتی که بر لحن (اشتباه نحوی) و تغییر دلالت می کنند. 82
- قسم سوّم: روایاتی که بر زیاده دلالت می کنند. 88
- اشاره 91
- دسته اوّل: روایاتی که در آنها لفظ «تحریف» به کار رفته است: 91
- دستۀ دوّم: روایاتی که می گوید: بعضی از آیات، شامل اسامی ائمّه(علیهم السلام) بوده و این اسامی حذف شده است: 92
- دستۀ سوّم: روایاتی که توهّم وقوع تحریف به زیاده و نقصان در قرآن را ایجاد می کنند: 96
- دستۀ چهارم: روایاتی که می گوید در قرآن اسامی مردان و زنانی بوده است که حذف شده است: 99
- سوّم: چرا محدّثان، این روایات را در کتابهای معتبر نقل کرده اند، در حالی که بیانگر آرا و نظرات آنان نبوده است؟ 101
- چکیدۀ بحث 113
از این توضیحات، موضع ما در قبال علّت دوّم روشن می گردد:
اوّل: از آن جا که مسلمانان، قرآن را کتابی مقدّس می دانستند که از جانب خدای تعالی نازل شده هیچ تغییر و تبدیلی را در آن روا نمی دانستند.
دوّم: انجام چنین کاری بدون معارضه و درگیری ممکن نبوده است و ما در تاریخ، ذکری از معارضه و درگیری با خلیفه بر سر این امر را نمی بینیم.
سوّم: در تاریخ، نصوص سیاسی بسیاری می بینیم که در بردارندۀ ملاحظاتی در مورد تصرّفات ابوبکر و عمر است، مثل مناقشه های سیاسی که حضرت زهرا (علیها السلام)علیه آنان بپا کرد و بعد از او امیرالمؤمنین(علیه السلام) وکسانی که به امامت وی ایمان داشتند،آن را ادامه دادند و در این مدّت، از هیچ نصّ قرآنی که در قرآن موجود در دسترس ما نباشد، استفاده نکرده اند واگر چنین نصوصی موجود بود، طبیعی است که آن را برای اثبات مدّعای خویش به کار می بردند و حق خویش را ثابت می کردند، در حالی که چنین نشده است.
بررسی حالت سوّم: وقوع تحریف در زمان عثمان
این احتمال، بسیار بعیدتر به نظر می رسد؛ زیرا:
الف: اسلام و در کنار آن، قرآن کریم، به شکل وسیعی بین مردم در نقاط مختلف منتشر شده بود و مدّت زیادی می گذشت که مردم