- سخن مجمع 1
- اشاره 18
- روایاتی که به جمع آوری قرآن در زمان ابوبکر اشاره می کند 21
- اشاره 39
- بررسیحالت اوّل: احتمال وقوع تحریف در زمان شیخین به صورت تصادفی 40
- بررسی حالت سوّم: وقوع تحریف در زمان عثمان 46
- بررسی حالت چهارم: وقوع تحریف در زمان بنی امیّه 48
- اوّل: موضعگیری در قبال روایات تحریفی که در منابع عامّه آمده است 67
- قسم اوّل: روایاتی که سوره یا آیاتی را ذکر کرده 67
- اشاره 67
- الف: سورۀ احزاب، معادل سورۀ بقره است 67
- اشاره 67
- ب: لو کان لابن آدم و ادیان... 68
- ج: سوره های خلع و حفد 70
- د: آیۀ رجم 71
- ه- : آیۀ جهاد 73
- و: آیۀ رضاع کبیر در ده مرتبه 73
- اقسام نسخ و چگونگی نسخ تلاوت 76
- بطلان نسخ تلاوت 80
- قسم دوّم: روایاتی که بر لحن (اشتباه نحوی) و تغییر دلالت می کنند. 82
- قسم سوّم: روایاتی که بر زیاده دلالت می کنند. 88
- دسته اوّل: روایاتی که در آنها لفظ «تحریف» به کار رفته است: 91
- اشاره 91
- دستۀ دوّم: روایاتی که می گوید: بعضی از آیات، شامل اسامی ائمّه(علیهم السلام) بوده و این اسامی حذف شده است: 92
- دستۀ سوّم: روایاتی که توهّم وقوع تحریف به زیاده و نقصان در قرآن را ایجاد می کنند: 96
- دستۀ چهارم: روایاتی که می گوید در قرآن اسامی مردان و زنانی بوده است که حذف شده است: 99
- سوّم: چرا محدّثان، این روایات را در کتابهای معتبر نقل کرده اند، در حالی که بیانگر آرا و نظرات آنان نبوده است؟ 101
- چکیدۀ بحث 113
واللهِ لو وجدتُهُ قد تزوّج به النساء وملک به الاماء لرددته، فإنَّ فی العدل سعهٌ و من ضاق علیه العدل فالجورُ علیه أضیق (1).
به خدا قسم! اگر اموالی به ناحق گرفته شده ای را ببینم که به وسیلۀ آن، زنان به نکاح درآورده شده اند و کنیزهایی خریداری شده اند، آن اموال را به بیت المال باز خواهم گردانید. همانا در عدل گشایش است و هرکس که عدل بر او سخت باشد، باید بداند که جور و ستم بر او سخت تر است.
همچنین می بینیم که آن حضرت(علیه السلام) علیه والیان منحرف عثمان، موضع شدیدی می گیرد و در این صورت برای ما یقین حاصل می شود که سکوت آن حضرت(علیه السلام) در قبال این امر مهم، دلیل بر آن است که چنین امری واقع نشده است.
بررسی حالت چهارم: وقوع تحریف در زمان بنی امیّه
پس از بیان مناقشات مفصّل دربارۀ حالتهای قبلی، موضع ما در قبال حالت چهارم روشن است. معلوم است که حجّاج بن یوسف ثقفی، یا والیان دیگر، برایشان امکان نداشته است که قرآن را تحریف کنند، در حالی که اسلام و قرآن، شرق و غرب عالم را فراگرفته بود.
علاوه بر این، آنان انگیزه و دلیلی نداشته اند تا به این کار خطرناک اقدام کنندکه پایه های حکومت ایشان را به لرزه درمی آورده است (2).
1- (1) - شرح نهج البلاغه: 269/1.
2- (2) - علوم القرآن شهید سید محمّد باقر حکیم: 114 - 99 ، چ سوم.