- سخن مجمع 1
- اشاره 18
- روایاتی که به جمع آوری قرآن در زمان ابوبکر اشاره می کند 21
- اشاره 39
- بررسیحالت اوّل: احتمال وقوع تحریف در زمان شیخین به صورت تصادفی 40
- بررسی حالت سوّم: وقوع تحریف در زمان عثمان 46
- بررسی حالت چهارم: وقوع تحریف در زمان بنی امیّه 48
- اشاره 67
- اوّل: موضعگیری در قبال روایات تحریفی که در منابع عامّه آمده است 67
- قسم اوّل: روایاتی که سوره یا آیاتی را ذکر کرده 67
- اشاره 67
- الف: سورۀ احزاب، معادل سورۀ بقره است 67
- ب: لو کان لابن آدم و ادیان... 68
- ج: سوره های خلع و حفد 70
- د: آیۀ رجم 71
- ه- : آیۀ جهاد 73
- و: آیۀ رضاع کبیر در ده مرتبه 73
- اقسام نسخ و چگونگی نسخ تلاوت 76
- بطلان نسخ تلاوت 80
- قسم دوّم: روایاتی که بر لحن (اشتباه نحوی) و تغییر دلالت می کنند. 82
- قسم سوّم: روایاتی که بر زیاده دلالت می کنند. 88
- دسته اوّل: روایاتی که در آنها لفظ «تحریف» به کار رفته است: 91
- اشاره 91
- دستۀ دوّم: روایاتی که می گوید: بعضی از آیات، شامل اسامی ائمّه(علیهم السلام) بوده و این اسامی حذف شده است: 92
- دستۀ سوّم: روایاتی که توهّم وقوع تحریف به زیاده و نقصان در قرآن را ایجاد می کنند: 96
- دستۀ چهارم: روایاتی که می گوید در قرآن اسامی مردان و زنانی بوده است که حذف شده است: 99
- سوّم: چرا محدّثان، این روایات را در کتابهای معتبر نقل کرده اند، در حالی که بیانگر آرا و نظرات آنان نبوده است؟ 101
- چکیدۀ بحث 113
هرکس ادّعا کند که تمام قرآن را همان طوری که نازل شده جمع آوری کرده است، کذّاب است. قرآن را همان طوری که خداوند متعال نازل فرموده بود، جمع آوری و حفظ نکرد مگر علی ابن ابی طالب(علیه السلام) و ائمّۀ بعد از اوِ.
3 - کلینی درکافی و صفّار در بصائر، از جابر، از امام باقر(علیه السلام) روایت کرده است که حضرت فرمود:
ما یستطیع أَحَدٌ أنْ یدعی أنّ عنده جمیع القرآن کُلُّه ظاهره و باطنه غیر الأوصیاء. (1)
هیچ کس غیر از اوصیا نمی تواند ادّعا کند که تمام قرآن از ظاهر و باطنش در نزد او می باشد.
این دسته از روایات نیز دلالت بر تحریف در الفاظ و متن قرآن ندارند؛ زیرا حدیث اوّل از مراسیل عیّاشی است که مخالف کتاب و سنّت و اجماع مسلمین است که بر عدم زیاده در قرآن اتّفاق نظر دارند. و امّا منظور از نقصانی که در روایت اوّل بدان اشاره شده است، نقص از جهت عدم معرفت به تفسیر قرآن و عدم اطّلاع از باطن آن می باشد، نه نقص از جهت آیات و کلمات و سوره ها.
و قول امام که فرمود:
ولو قد قام قائمنا فنطق صدَّقَهُ القرآن. معلوم است که قرآنی که قائم را تصدیق می کند، همین قرآنی است که در دسترس مردم می باشد و مردم با آن آشنا بوده و هدایت را از آن می جویند. و اگر این قرآن واقعاً تحریف شده باشد، قائم را
1- (1) - الکافی: 1/ 228، ح 2؛بصائر الدرجات: 213، ح 1.