- سخن مجمع 1
- اشاره 18
- روایاتی که به جمع آوری قرآن در زمان ابوبکر اشاره می کند 21
- اشاره 39
- بررسیحالت اوّل: احتمال وقوع تحریف در زمان شیخین به صورت تصادفی 40
- بررسی حالت سوّم: وقوع تحریف در زمان عثمان 46
- بررسی حالت چهارم: وقوع تحریف در زمان بنی امیّه 48
- اوّل: موضعگیری در قبال روایات تحریفی که در منابع عامّه آمده است 67
- قسم اوّل: روایاتی که سوره یا آیاتی را ذکر کرده 67
- اشاره 67
- اشاره 67
- الف: سورۀ احزاب، معادل سورۀ بقره است 67
- ب: لو کان لابن آدم و ادیان... 68
- ج: سوره های خلع و حفد 70
- د: آیۀ رجم 71
- ه- : آیۀ جهاد 73
- و: آیۀ رضاع کبیر در ده مرتبه 73
- اقسام نسخ و چگونگی نسخ تلاوت 76
- بطلان نسخ تلاوت 80
- قسم دوّم: روایاتی که بر لحن (اشتباه نحوی) و تغییر دلالت می کنند. 82
- قسم سوّم: روایاتی که بر زیاده دلالت می کنند. 88
- اشاره 91
- دسته اوّل: روایاتی که در آنها لفظ «تحریف» به کار رفته است: 91
- دستۀ دوّم: روایاتی که می گوید: بعضی از آیات، شامل اسامی ائمّه(علیهم السلام) بوده و این اسامی حذف شده است: 92
- دستۀ سوّم: روایاتی که توهّم وقوع تحریف به زیاده و نقصان در قرآن را ایجاد می کنند: 96
- دستۀ چهارم: روایاتی که می گوید در قرآن اسامی مردان و زنانی بوده است که حذف شده است: 99
- سوّم: چرا محدّثان، این روایات را در کتابهای معتبر نقل کرده اند، در حالی که بیانگر آرا و نظرات آنان نبوده است؟ 101
- چکیدۀ بحث 113
تصدیق نمی کند، پس معنای روایت این است که: حضرت قائم(عج) معانی حقیقی قرآن را ظاهر می کند به صورتی که هیچ ابهام و تردیدی در آن باقی نمی ماند و هر خردمندی می فهمد که قرآن او را تصدیق می کند.
در این صورت منظور حدیث اوّل- برفرض که صحیح باشد- این است که آنان معانی قرآن را تحریف کردند و چیزهایی را به معنای قرآن اضافه کردند که امر بر حقیقت طلبان مشتبه شده است.
در سند روایت دوّم، عمرو بن ابی مقدام قرار دارد که ابن غضائری (1) او را تضعیف کرده است. و در سند روایت سوّم، منخل بن جمیل اسدی قرارداردکه علمای رجال او را ضعیف و فاسد الروایه و متّهم به غلوّ دانسته اند که غلات، احادیث بسیاری را از او نقل می کنند. (2)
و برفرض که این دو حدیث صحیح باشد، توجیه آن دو به معنای دیگری امکان دارد.
سیّد طباطبائی می نویسد:
قول امام(علیه السلام) که می فرماید:
إنّ عنده جمیع القرآن... ، اگرچه ظاهر در لفظ قرآن است و وقوع تحریف در آن را می رساند، امّا تقیید جمله با عبارت:
ظاهره و باطنه این را می رساند که منظور،
1- (1) - مجمع الرجال: 257/4 و 6/ 139؛ رجال ابن داوود: ص516 و218.
2- (2) - همان.