احسان به قدر معرفت و بینش
روزی یک نفر از اعراب بیابان محضر حضرت حسین (ع) آمد و گفت: یابن رسول الله به یک خونبهای کامل ضامن شده و از پرداخت آن عاجز شده‌ام، پیش خود گفتم: بروم مشکل خود را پیش بزرگوارترین مردم مطرح کنم و از او کمک بطلبم و از اهل بیت رسول الله، اصیل‌تر و بزرگوارتر نیافتم، لذا مشکل خودم را محضر شما آورده‌ام.امام (ع) فرمود: ای برادر عرب سه مسأله از تو خواهم پرسید اگر از یکی جواب بدهی یک سوم مال را به تو خواهم داد و اگر از دو مسأله جواب دادی دو سوم مال و در صورت جواب به هر سه مسأله، همه خونبها را به تو خواهم داد.اعرابی گفت: یابن رسول الله (ص) آیا مثل تو از مثل من می‌پرسد حال آنکه تو از اهل علم و شرف هستی؟ امام (ع) فرمود: بلی از جدم رسول خدا (ص) شنیدم، می‌فرمود: «المعروف بقدر المعرفة» احسان به اندازه معرفت باید باشد.اعرابی گفت: حالا که این طور است بپرسید اگر توانستم جواب می‌دهم وگرنه از شما می‌آموزم و لاقوة الا بالله.امام (ع) فرمود: «أَیّ الاعمالِ أفضل؟»کدام عمل از همه اعمال افضل است؟ اعرابی جواب داد: «الایمان بالله» ایمان به خدا، امام فرمود: «فما النجاة من المهلکة؟»نجات از هلاکت کدام است؟ جواب داد: «الثقة بالله» اعتماد به خدا.امام (ع) فرمود: کدام چیز مرد را زینت می‌دهد؟ «فما یزیّن الرجل» گفت: علم که توأم با حلم باشد.فرمود: اگر آن نباشد کدام چیز زینت است؟گفت: مال که توأم با مروت و مردانگی باشد.فرمود: اگر آن هم نباشد، کدام چیز زینت مرد است؟جواب داد: فقر توأم با صبر و خویشتن داری.فرمود: اگر آن هم نباشد، دیگر چه چیز زینت انسان است؟جواب داد: صاعقه‌ای که از آسمان بیافتد و او را بسوزاند، که او به این صاعقه اهل است.حضرت خندید و کیسه‌ای به اعرابی داد که هزار دینار در آن بود، و انگشتر مبارکش را نیز به او داد که نگین آن به دویست درهم می‌ارزید، فرمود: دینارها را به طلبکاران خود بده، انگشتر را نیز صرف مخارج خودت بکن. اعرابی آنها را گرفت و این آیه را خواند: «الله اعلم حیث یجعل رسالته» [1] .
دست بخشش گر
یک نفر عرب بیابانی داخل مدینه شد و گفت: بزرگوارترین کس در این شهر کیست؟ او را به امام حسین صلوات الله علیه دلالت کردند، عرب داخل مسجد شد، دید ابا عبدالله (ع) نماز می‌خواند، او در مقابل حضرت ایستاد و چنین گفت:لم یَخِب الان من رجاک و من حرّک من دون بابک الحلقةانت جواٌد و انت معتمدٌ ابوک قد کان قاتل الفسقةلو لاالذی کان من اوائلکم کانت علینا الجحیم منطبقةًهر که امروز تو را امید دارد و حلقه در تو را حرکت دهد، ناامید نمی‌شود، تو اهل بخشش و اهل اعتمادی، پدرت علی (ع) قاتل فاسقان بود اگر دین اسلام توسط گذشتگان شما عرضه نمی‌شد، جهنم ما را احاطه می‌کرد.امام (ع) با شنیدن اشعار او دانست که انتظار کمک و مساعدت دارد، لذا به قنبر فرمودند: از مال حجاز چیزی مانده است؟ گفت: چهارهزار دینار مانده، فرمود: آنها را بیاور کسی که از ما سزاوارتر است آمده است آنگاه دو تا برد (لباس) خود را بیرون آورد، پولها را در آن پیچید و از لای دو آنها را بیرون آورد و به اعرابی داد، زیرا که از او شرم می‌کرد و چنین فرمود:خذها فانی الیک معتذر و اعلم بانی علیک ذو شفقةلو کان فی سیرنا الغداة عصاً امست سمانا علیک مندفقةًلکن ربب الزمان ذو غِیَر والکف منی قلیلة النفقةبگیر این پولها را، من از تو اعتذار می‌کنم، بدان که من به تو دلسوز و مهربانم، اگر در زندگی امروز، عصای حکومت در دست ما بود، آسمان بخشش ما بر تو بسیار می‌بارید، لیکن حوادث روزگار کارها را عوض می‌کند، دست من از احسان کوتاه است.اعرابی پولها را گرفت و گریست، امام فرمود: گویا عطای ما را کم حساب کردی؟ گفت: نه، علت گریه‌ام آنست که چگونه مرگ این بخششگر را از بین خواهد برد. [2] .
در خانه فقراء
عبدالرحمن خزاعی نقل می‌کند روز عاشورا در پشت جناره پاک امام حسین (ع) زخمی دیده شد که زخم سلاح نبود، از امام زین‌العابدین (ع) از علت آن پرسیدند، فرمود: «هذا مما کان یحمل الجراب علی ظهره الی منازل الارامل و الیتامی و المساکین» [3] .یعنی این زخم اثر انبانهاست که پدرم صلوات الله علیه بر دوش می‌گرفت و به خانه بیوه زنان، یتیمان و فقرا، طعام می‌برد، آری انسانها کامل و برگزیدگان خدا چنین بوده‌اند.
پاورقی
[1] ناگفته نماند: شیخ مفید در ارشاد امام سجاد (ع) را علی اکبر فرموده و علی بن الحسین (علی اکبر مشهور) را که در کربلا شهید شد علی بن الحسین الاصغر گفته است، مرحوم سید محسن امین صاحب اعیان الشیعه برای آن حضرت شش پسر و سه دختر گفته است و نیز گوید: مشهور آن است که: شهید کربلا علی اکبر بود. و امام سجاد (ع) علی اصغر، سیره ائمه ج 3 ص 49.
[2] بحار ج 44 ص 196.
[3] مناقب ابن شهر آشوب ج 4 ص 66 بحار ج 44 ص 190.