- مقدّمه 1
- سوگندهای پرمعنای قرآن 1
- تفاوت تفسیر موضوعی و ترتیبی 1
- عظمت قرآن مجید 2
- تفکّر و تأمّل در مضامین آیات قرآن 6
- توضیح 6
- 1. حکم شرعی سوگند یاد کردن 8
- 2. سوگند به غیر خدا 16
- 3. ماهیّت و محتوای سوگند 22
- 4. فلسفه سوگندهای خداوند 23
- 5. شیوه های بحث از قسم های قرآن 30
- فصل اول: قسمهای یازده گانه و تهذیب نفس 32
- مقدمه 32
- نکته اوّل:آنچه خداوند بدان سوگند خورده است 33
- اشاره 33
- خورشید عالمتاب 34
- آثار و اسرار نور خورشید 36
- سوگند به ماه 40
- گوشه ای از برکات کره ماه 42
- سوگند به روح انسان 45
- روح در قرآن 48
- توضیح 55
- نکته دوم: آنچه خداوند برای آن سوگند خورده است 55
- اهمیّت تزکیه نفس 56
- تزکیه در کلام پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) 59
- پاکسازی نفس 60
- راه پاک ماندن 60
- راه تهذیب نفس 61
- سیر و سلوک 62
- برنامه چهارمادّه ای! 66
- آثار تهذیب نفس در دنیا 70
- میوه های معنوی تهذیب نفس 72
- نکته سوم: رابطه «مُقْسَمٌ بِه» و «مُقْسَمٌ لَهُ» 76
- 1. سوگندهای سوره طور 78
- اشاره 78
- فصل دوم: سوگندهای پنجگانه 78
- تفسیر اوّل: زندگی بنی اسرائیل 79
- شرح و تفسیر 79
- تفسیر دوم: مقدّسات تشریعی و تکوینی 81
- تفسیر سوم: تفسیری متفاوت 83
- تفسیر مقسم له 87
- رابطه قسم ها با مقسم له 90
- 2. سوگندهای سوره مرسلات 91
- نکته اوّل: شرح و تفسیر سوگندها 91
- توضیح 91
- نکته دوم: تفسیر مقسم به 96
- نکته سوم: پیوند قسم ها با مقسم به 97
- اشاره 97
- تفسیر دوم: فرشتگان فرمانبردار 98
- توضیح 107
- 3. سوگندهای سوره نازعات 107
- تفسیر اوّل: گروههای از فرشتگان 107
- تفسیر دوم: مجاهدان راه خدا 114
- 4. سوگندهای سوره فجر 122
- اشاره 122
- شرح و تفسیر: تفکّر و اندیشه 122
- توضیح 122
- سوگندهای پنجگانه و اعمال حج 123
- اسرار مراسم حج 125
- فلسفه اعمال حج 127
- تفسیرهای مختلف، برای آیه واحد! 130
- تفسیر دوم: تفسیری وسیع تر 132
- توضیح 132
- تفسیرهای دیگری برای فجر 136
- مقسم له 138
- پیام سوگندهای پنجگانه و مقسم له 140
- 1. سوگندهای سوره ذاریات 146
- فصل سوم: سوگندهای چهارگانه 146
- اشاره 146
- سوگندهای مبهم 147
- مقسم له: اهمیّت معاد 149
- توضیح 154
- 2. سوگندهای سوره انشقاق 154
- نکات چهارگانه 154
- سوگندهای چهارگانه 158
- شرح و تفسیر مقسم له 161
- آینه عبرت! 163
- توضیح 165
- شرح و تفسیر سوگندهای چهارگانه 165
- 3. سوگندهای سوره بروج 165
- شرح و تفسیر مقسم له 168
- رابطه قسم ها و مقسم له 169
- 4. سوگندهای سوره تین 171
- توضیح 171
- نظریّات سه گانه در تفسیر قسم های چهارگانه 171
- مقسم له 176
- نقش مهمّ دوست 183
- ایمان و عمل صالح، ارکان اساسی احسن تقویم 186
- تعریف ایمان 188
- عمل صالح چیست؟ 189
- گستره عمل صالح 193
- چرا سوگند به مکّه؟ 196
- توضیح 196
- فصل چهارم: سوگندهای سه گانه 196
- 1. سوگندهای سوره بلد 196
- کدام پدر و فرزند؟ 198
- فلسفه سوگندهای سه گانه 199
- دنیای عجیب جنین 200
- این همه سوگند برای چه؟ 201
- توضیح 202
- رنجها و بلاها و مشکلات 202
- 1. بیدار کردن انسان از خواب غفلت 203
- 2. تقویت روح و جسم انسان 205
- 3. مشکلات خود ساخته 206
- 4. نتیجه گناهان 207
- 5. بازگشت بسوی خدا 208
- 7. مشکل ظاهری و نعمت واقعی 209
- 6. بلایا برای آزمایش 209
- 2. سوگندهای سوره صافّات 210
- اشاره 210
- تفاوت سوره های مکّی و مدنی 210
- تفاسیر سه گانه، برای سوگندهای سه گانه 212
- مقسم له، یا چیزی که برای آن سوگند یاد شده 217
- حدیث طلا و نقره! 224
- توضیح 226
- 3. سوگندهای سوره مدّثر 226
- اوّلین سوره ای که بر پیامبر نازل شد! 227
- سوگند اوّل: قسم به ماه 228
- سوگندهای سه گانه 228
- سوگند دوم: قسم به شب 231
- ارتباط سوگندهای سه گانه 236
- سوگند سوم: قسم به روشنایی صبح 236
- مقسم له (آنچه برای آن سوگند خورده شده): 238
- توضیح 241
- نشانه های دوازده گانه آغاز قیامت 241
- 4. سوگندهای سوره تکویر 241
- سوگندهای سه گانه 242
- این همه قسم برای چه؟ 246
- هدایتهای قرآن 248
- آسمان در قرآن 252
- 5. سوگندهای سوره لیل 255
- توضیح 255
- سوگند اوّل و دوم: قسم به شب و روز 256
- توضیح 258
- سوگند سوم: قسم به جنس نر و ماده 258
- دو جنسی ها و تغییر جنسیّت 259
- زمامدار مسلمین 261
- شأن نزول 263
- مقسم له 265
- اشاره 265
- توصیف سخاوت از زبان معصومین(علیهم السلام) 266
- سخاوتمند حقیقی 268
- توضیح 271
- 6. سوگندهای سوره والعادیات 271
- شأن نزول: غزوه ذات السلاسل، یا مراسم حج؟ 271
- ادلّه طرفداران مکّی بودن سوره عادیات 273
- دلیل طرفداران مدنی بودن این سوره 274
- شرح و تفسیر قسمهای سه گانه 274
- جهاد در قرآن مجید 276
- این سوگندها برای چیست؟ 279
- توضیح 284
- فصل پنجم: سوگندهای دوگانه 284
- 1. سوگندهای سوره قلم 284
- سوگند اوّل: قسم به قلم 284
- سوگند دوم: قسم به «ما یسطرون» 286
- این سوگندها برای چه؟ 292
- اشاره 292
- مقسم له اوّل: برچسبهای ناروا 293
- اشاره 293
- فلسفه برچسب ها 296
- فلسفه برچسب جادوگری 297
- فلسفه برچسب کهانت 300
- فلسفه برچسب شاعر 303
- مقسم له دوم: پاداش پیامبر(صلی الله علیه وآله) 304
- اشاره 305
- مقسم له سوم: اخلاق پیامبر(صلی الله علیه وآله) 305
- عفو و بخشش پیامبر(صلی الله علیه وآله) 306
- تفسیر اخلاق عظیم 309
- اخلاق اسلامی 310
- اخلاق اسلامی در جامعه اسلامی 312
- 2. سوگندهای سوره حاقّه 314
- توضیح 314
- چشم، یکی از مهمترین ابزارهای شناخت 315
- سعادت و ابزار آن 315
- سوگندهای دوگانه:دیدنیها و نادیدنیها 317
- شکر نعمت ولایت 318
- این سوگندهای مهم برای چه؟ 320
- 3. سوگندهای سوره قیامت 323
- سوگند اوّل: قسم به روز قیامت 323
- توضیح 323
- سوگند دوم: قسم به وجدان بیدار 325
- مقسم له: معاد 330
- 4. سوگندهای سوره طارق 335
- توضیح 335
- فلسفه سوگند به آسمان و ستارگان درخشان 338
- هدف از سوگندها : توجه به معاد وقیامت 341
- چگونگی معاد و بازگشت انسانها 344
- 5. سوگندهای سوره ضحی 346
- تفاوت های سوره های مکّی و مدنی 346
- توضیح 346
- شأن نزول: قطع موقّت وحی 347
- سوگند به روز و شب برای چه؟ 349
- اشاره 349
- شرح و تفسیر سوگندها 349
- آزار و اذیّتهای مشرکان 351
- محبّتهای خداوند 351
- عاقبت به خیری 351
- توضیح 355
- نعمت اوّل: پناه دادن به هنگام یتیمی! 355
- سه نعمت بزرگ و سه وظیفه حسّاس 355
- نعمت دوم: یافتن به هنگام گم شدن! 356
- نعمت سوم: کمک های مالی 357
- وظیفه اوّل: اکرام یتیمان 359
- وظیفه دوم: رسیدگی به نیازمندان 361
- وظیفه سوم: بیان نعمتهای الهی و شکر آن 363
- شکر نعمت در روایات معصومین(علیهم السلام): 365
- اسلام آیین خشونت یا رحمت؟ 366
- اشاره 367
- 1. سوگند سوره نحل 367
- فصل ششم: سوگندهای یگانه 367
- شرح و تفسیر آیه 368
- سخنی پیرامون واژه «الله» 368
- بدعت مشروع و نامشروع! 370
- بدعت در آیات قرآن 373
- وظیفه دانشمندان در مقابل بدعتها 375
- منشأ مشکلات عصر جاهلیّت 376
- بدعت خاص و عام 377
- آثار و عواقب بدعت! 379
- سرچشمه بدعت 382
- 2. سوگند دوم سوره نحل 383
- توضیح 383
- اتمام حجّت با آمدن پیامبران 384
- تسویلات شیطانی 386
- تسویلات شیاطین عصر ما 387
- گناه در لباس عبادت! 388
- مبادی تزیین اعمال 390
- شأن نزول: اختلاف زبیر و حاطب 395
- اشاره 395
- 3. سوگند سوره نساء 395
- سوگند به ربّ 396
- مقام تسلیم 397
- 4. سوگند سوره حجر 400
- 5. سوگند سوره مریم 406
- شرح و تفسیر آیه سوگند: معاد جسمانی 406
- توضیح 406
- نکات قابل ملاحظه 409
- حقیقت تقوا 411
- تقوا از دیدگاه امام صادق(علیه السلام) 413
- تقوا در نظر امام المتّقین 414
- شرح و تفسیر: نشانه های سه گانه توحید 415
- توضیح 415
- 6. سوگند سوره ذاریات 415
- تقدیر روزی یا تلاش برای روزی؟ 419
- معضل بیکاری و وظیفه مسئولین 421
- مباحث تکمیلی 422
- توضیح 429
- 7. سوگند سوره معارج 429
- شرح و تفسیر 429
- تأثیر ایمان به معاد در زندگی حضرت علی(علیه السلام) 433
- آثار ایمان به معاد 433
- توضیح 438
- قصه عذاب قوم لوط 438
- 8. سوگند سوره حجر 438
- درس های عبرت داستان قوم لوط 440
- مستی دنیای امروز 444
- 9 تا 12. سوگند سوره های یس، صاد، ق و دخان 446
- اشاره 454
- 13. سوگند سوره عصر 454
- عصر در لغت 454
- عصر در کلمات مفسّران 455
- 1. غروب آفتاب 455
- اشاره 455
- 2. مجموعه تاریخ بشر 456
- 3. عصر قیام پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) 463
- 4. عصر قیام حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) 465
- 5. وجود انسان 466
- 6. فشارها و حوادث 468
- 7. نماز عصر 469
- کدام تفسیر صحیح است؟ 471
- دستور العمل های چهار مادّه ای 474
- اشاره 474
- 1. ایمان 474
- 2. عمل صالح 477
- 3. تواصی به حقّ 479
- 4. تواصی به صبر 483
- توضیح 487
- 14 و 15. سوگند سوره نجم و واقعه 487
- اهمیّت کارهای زیربنایی 488
- کدام ستاره؟ 489
- لحظه غروب ستارگان 489
- سوگند به مدار ستارگان 490
- آنچه برای آن قسم یاد شده است 491
- قرآن کریم 492
- 16. سوگند سوره ذاریات 495
- اشاره 495
- حُبُک، معجزه علمی قرآن! 495
- لجاجت و تعصّب 499
3. «اَلتَّفَکُّرُ فی آلاءِ اللهِ نِعْمَ الْعِبادَهِ; اندیشه در نعمتهای پروردگار، از بهترین عبادتهاست».(1)
از خداوند می خواهیم که به ما توفیق تفکّر و اندیشه عنایت فرماید، که هر چه تفکّر بیشتر شود، بیشتر به خدا عشق میورزیم، و هر چه آتش عشقمان فروزانتر گردد، بهتر عبادتش می کنیم.
تفسیر سوگندهای قرآن در کلام دانشمندان
دانشمندان شیعه و اهل سنّت از چندین قرن قبل در فکر جمع آوری قسمهای قرآن بوده، و پیرامون آن بحث کرده، و برخی از آن مباحث به صورت کتاب منتشر شده، و اکنون موجود است. بنابراین، موضوع بحث ما یک بحث کاملا جدید و تازه نیست. آن بزرگواران مطالبی در تفسیر این آیات قرآن بیان کرده اند، و مطالبی نیز باقی مانده که ما به آن می پردازیم. همان گونه که مطالبی از ما باقی خواهد ماند که آیندگان پیرامون آن بحث خواهند کرد. زیرا قرآن مجید، به فرموده حضرت علی(علیه السلام): «نوآوریهایی دارد که هرگز پایان نمی گیرد، و شگفتیهای فراوانی که تمام نمی شود; لا تَفْنی غَرائِبُهُ وَ لا تَنْقَضی عَجائِبُهُ».(2)
5. شیوه های بحث از قسم های قرآن
در مورد چگونگی بحث پیرامون سوگندهای قرآن، دو روش در نوشته کسانی که وارد این مبحث
شده اند، دیده می شود:
1. بحث موضوعی; بدین معنا که (مثلا) قسمهای مربوط به خورشید را در سراسر قرآن یکجا بحث کرده، سپس به سراغ سوگندهای مربوط به روز و شب رفته، و آنها را نیز یکجا مورد بحث قرار داده اند. وبه همین شکل در مورد سایرقسمهای قرآن بحث کرده اند.
1 . میزان الحکمه، ج 8، باب 3253، ح 16215 .
2 . نهج البلاغه، خطبه 152 .