اخلاق در قرآن جلد 1 صفحه 293

آفات الِلّسان (خطرات زبان)

همان گونه که در بالا اشاره شده به همان نسبت که برکات زبان و آثار

سازنده آن زیاد است، آفات و گناهانی که به وسیله آن انجام می گیرد و آثار مخرّبی که در فرد و جامعه دارد بسیار زیاد می باشد.

محقّق بزرگوار مرحوم «فیض کاشانی» در کتاب «المحجّه البیضاء»، و «غزالی» در «احیاء العلوم» بحث بسیار مشروحی تحت عنوان گناهان زبان ذکر کرده اند، از جمله غزالی بیست نوع انحراف و آفت برای زبان شمرده؛ به این ترتیب:

1- گفتگو کردن در اموری که به انسان مربوط نیست (و در سرنوشت او اثر مادّی و معنوی ندارد).

2- بیهوده گویی و پرحرفی

3- گفتگو در امور گناه آلود مانند وصف مجالس شراب و قمار و زنان آلوده

4- جدال و مراء (منظور از «جدال» جرّوبحث هایی است که برای تحقیر دیگران انجام می شود، و «مراء» به معنی بحثهایی است که به عنوان اظهار فضل و برتری جویی است.)

5- خصومت و نزاع و لجاج در کلام

6- تکلّف در سخن گفتن و تصنّع در سجع و قافیه پردازی و مانند آن

7- بد زبانی و دشنام

8- لعن کسی که مستحقّ لعن نیست

9- غنا و اشعار (منظور اشعاری است که محتوای باطل دارد یا با آهنگ لهوی خوانده می شود.)

10- مزاح و شوخی های رکیک و زشت

11- سخریّه و استهزای دیگران

12- فاش کردن اسرار مردم

13- وعده های دروغین

14- دروغ و خبرهای خلاف گفتن