- جاه طلبی 1
- اشاره 1
- ترجمه: 3
- تفسیر و جمع بندی 4
- جاه طلبان منفور! 4
- حبّ جاه در روایات اسلامی 13
- ریاست حق و باطل 14
- نشانه های جاه طلبی 15
- اسباب و انگیزه های حبّ جاه 16
- طرق درمان جاه طلبی: 18
- بهانه جویی و لجاجت 22
- اشاره: 22
- ترجمه: 23
- تفسیر و جمع بندی 24
- لجاجت و بهانه جویی در روایات اسلامی 36
- انگیزه ها و پیامدهای بهانه جویی و لجاجت 39
- راه درمان لجاجت 41
- تفاوت استقامت و لجاجت! 41
- کفران نعمت و سپاسگزاری 44
- اشاره 44
- ترجمه: 45
- تفسیر و جمع بندی 46
- اشاره 56
- کفران نعمت در روایات اسلامی 56
- 1- معنی کفران نعمت 58
- 2- پیامدهای کفران 59
- اسباب و انگیزه های ناسپاسی و راه درمان آن 60
- شکر راه وصول به نعمت های پروردگار 64
- فلسفه شکرگزاری 67
- شکرگزاری در منابع حدیث 69
- شکرگزاری در سیره پیشوایان 72
- چگونه باید شکر کرد؟ 73
- انگیزه های شکرگزاری 76
- شکر خالق و شکر مخلوق 77
- غیبت، تنابز بالألقاب و حفظ الغیب 82
- اشاره 82
- ترجمه: 83
- تفسیر و جمع بندی 83
- اشاره 88
- غیبت در روایات اسلامی 88
- اشاره 91
- 1- تعریف غیبت 91
- اقسام غیبت 94
- انگیزه های غیبت 95
- پیامدهای زیانبار غیبت 96
- اشاره 100
- درمان غیبت 100
- 1- استماع غیبت: 103
- 2- غیبت حق الناس یا حق اللّه؟ 105
- مستثنیات غیبت 108
- اشاره 109
- حکم متجاهر به فسق 109
- 1- مشمول دایره غیبت 112
- 2- غیبت عمومی و خصوصی 114
- 3- دفاع در برابر غیبت 115
- اشاره 119
- حسن خلق و کج خلقی 119
- اشاره 119
- ترجمه 120
- تفسیر و جمع بندی 121
- «تُصَعِّر» 125
- «صَعَر» 125
- اهمّیّت حسن خلق در احادیث اسلامی 128
- اشاره 128
- 1- تعریف حسن خلق 131
- 2- آثار و پیامدهای حسن خلق 132
- سرچشمه های حسن خلق 133
- سیره پیشوایان 134
- توارث 134
- سوء خلق و آثار آن 146
- درمان سوء خلق 148
- مزاح و شوخی 150
- امانت و خیانت 155
- اشاره 155
- تفسیر و جمع بندی 157
- ترجمه: 157
- امانت و خیانت در روایات اسلامی 164
- شاخه های امانت 167
- آثار و پیامدهای امانت و خیانت 169
- انگیزه های امانت و خیانت 173
- راه پیش گیری و درمان 175
- امانت و خیانت در بیت المال 177
- اشاره 181
- صدق و راستی 181
- ترجمه 183
- تفسیر و جمع بندی 183
- صدق و راستی در روایات اسلامی 190
- 1- تأثیر راست گویی در زندگی انسان ها 193
- انگیزه های صدق 196
- مفهوم صدق 197
- اشاره 199
- دروغ و آثار و عواقب آن 199
- ترجمه 200
- تفسیر و جمع بندی 200
- اشاره 207
- دروغ گویی در روایات اسلامی 207
- 1- آثار زیان بار دروغ 210
- انگیزه های دروغ 214
- طرق درمان دروغ 215
- استثنائات دروغ 217
- راه فرار از دروغ (توریه) 220
- وفای به عهد و پیمان شکنی 223
- اشاره 223
- ترجمه 225
- تفسیر و جمع بندی 225
- اشاره 234
- وفای به عهد در روایات اسلامی 234
- 1- آثار فردی و اجتماعی وفای به عهد 237
- 2- سرچشمه های وفاداری و پیمان شکنی 239
- طرق درمان پیمان شکنی 240
- اقسام عهد و پیمان 241
- پایبندی مسلمین به عهد و پیمان ها 244
- اشاره 247
- بحث منطقی و جدال و مراء 247
- تفسیر و جمع بندی 248
- ترجمه 248
- تعریف جدال و مراء 257
- فرق میان جدال و مراء و مخاصمه 257
- جدال و مراء در روایات اسلامی 258
- آثار و پیامدهای جدال و مراء 263
- انگیزه های جدال و مراء 265
- اقسام مراء و جدال 267
- طرق درمان این رذیله اخلاقی 271
- انصاف در سخن 272
- سخن چینی و اصلاح ذات البین 274
- اشاره 274
- تفسیر و جمع بندی 276
- ترجمه 276
- سخن چینی (نمیمه) در روایات اسلامی 282
- پیامدها و آثار سوء سخن چینی 285
- انگیزه های سخن چینی 287
- طرق درمان 289
- موارد استثناء 291
- اصلاح ذات البین 292
- طرق اصلاح ذات البین 295
- سوء ظن و حسن ظن 298
- اشاره 298
- ترجمه 299
- تفسیر و جمع بندی 300
- سوءظن در روایات اسلامی 307
- حسن ظن در روایات اسلامی 309
- اشاره 312
- تعریف سوءظن و حسن ظن 312
- 1- پیامدها و آثار شوم سوءظن 313
- پیامدهای سوءظن به خدا 315
- عوامل و انگیزه های سوءظن 316
- مراتب سوءظن 318
- طرق درمان بدگمانی 320
- موارد استثناء 321
- اشاره 324
- تجسّس یا جستجوگری در کارهای خصوصی مردم 324
- تجسّس در روایات اسلامی 326
- پیامدهای سوء تجسّس 328
- استثنائات 330
- 1- سازمان های اطلاعاتی 330
- اشاره 330
- 2- سازمان های بازرسی 333
- طرق درمان 335
- رازداری و افشاء سرّ 336
- رازداری در روایات اسلامی 339
- پیامدهای رازداری و افشای اسرار 346
- ضرورت ها 349
- انگیزه های افشای سرّ و راه درمان آن 350
- و اما راه درمان 351
- حلم و غضب 353
- اشاره 353
- ترجمه 354
- تفسیر و جمع بندی 354
- خشم و غضب در روایات اسلامی 360
- اثرات ویرانگر غضب و پیامدهای آن 363
- اسباب و انگیزه های غضب 366
- درمان غضب 368
- اقسام غضب 371
- حلم و بردباری 378
- عفو و انتقام 384
- اشاره 384
- ترجمه: 386
- تفسیر و جمع بندی 387
- عفو و انتقام در روایات اسلامی 397
- اقسام عفو 399
- 3- آثار عفو و ثمرات و انگیزه های آن 401
- طرق درمان انتقام جویی و کسب فضیلت عفو 403
- اشاره 404
- غیرت و بی غیرتی 404
- تفسیر و جمع بندی 405
- ترجمه 405
- غیرت در روایات اسلامی 408
- تعریف اقسام غیرت 410
- آثار غیرت در زندگی انسان ها 411
- اجتماع گرایی و انزواطلبی 413
- اشاره 413
- ترجمه: 414
- تفسیر و جمع بندی 415
- اجتماع گرایی و انزواطلبی در روایات اسلامی 422
- احادیث مخالف و معارض! 427
- طریق جمع بین آیات و روایات 428
- انگیزه ها و پیامدهای اجتماع گرایی و انزواطلبی 430
بزرگوار می خوانیم که فرمود: «ایَّاکُمْ وَ هؤلاءِ الرُّؤَساءِالَّذِین یَتَرأَّسُون فَوَاللّهِ ما خَفَفْتِ النِّعالُ خَلْفَ رَجُلٍ الّا هَلَکَ وَ اهْلَکَ؛ از این گروه ریاست طلب بپرهیزید، به خدا
سوگند صدای کفشها پشت سر کسی بلند نمی شود مگر اینکه هم خودش هلاک می شود و هم دیگران را هلاک می کند». «1»
توجه به این نکته لازم است که محرومان در آن زمان غالباً پابرهنه ها بودند و کفشهای صدادار مربوط به دنیاپرستان و ثروتمندان بود، بدیهی است که این گونه افراد برای خدا و معنویت دنبال کسی نمی روند.
5- در حدیث دیگری از رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله درباره ریشه های اصلی گناهان چنین آمده است: «اوَّلُ ما عَصِی اللَّهُ تَبارَکَ وَ تَعالی بسِتِّ خِصالٍ حُبِّ الدُّنْیا وَ حُبِّ الرِّیاسَهِ وَ حُبِّ الطَّعامِ وَ حُبِّ النِّساءِ وَ حُبِّ النَّوْمِ وَالرَّاحَهِ؛ نخستین گناهانی که در جهان در برابر فرمان پروردگار انجام گرفت به سبب شش چیز بود: دنیا پرستی، عشق به مقام، علاقه شدید به غذاهای رنگین، علاقه شدید به زنان و علاقه به خواب و راحتی» «2».
6- از امام صادق علیه السلام می خوانیم: «انَّ حُبَّ الشَّرَفِ وَ الذِّکْرِ لا یَکوُنانِ فِی قَلْبِ الْخائِفِ الرَّاهِبِ؛ علاقه به مقام و اسم و آوازه در قلب کسی که خوف خدا دارد و از او ترسان است نخواهد بود» «3».
7- از همان امام معصوم می خوانیم که فرمود: «مَنْ طَلَبَ الرِّئاسَهَ بِغَیْرِ حَقٍّ حُرِمَ الطَّاعَهُ لَهُ بِحَقٍّ؛ کسی که ریاست را به ناحق طلب کند از اطاعت خداوند به حق محروم خواهد شد» «4».
این تعبیر به خوبی نشان می دهد که جاه طلبی و حب مقام با حق پرستی در تضاد است.
از این حدیث این نکته نیز استفاده می شود که ریاست طلبی بر دوگونه است.
______________________________
(1). همان مدرک، حدیث 3.
(2). خصال، جلد 1، صفحه 330.
(3). اصول کافی، جلد 2، صفحه 69، حدیث 7.
(4). تحف العقول، صفحه 237.
اخلاق
در قرآن، ج 3، ص: 27
ریاست حق و باطل
در بعضی از آیات قرآن می خوانیم که یکی از خواسته های بندگان خاص خدا (عِبادُالرَّحْمانِ) این است که می گویند: «وَ اجْعَلْنا لِلْمُتَّقِینَ اماماً؛ خداوندا! ما را پیشوای پرهیزگاران قرار ده» «1».
از این تعبیر به خوبی استفاده می شود که ریاست طلبی همیشه مذموم نیست، بلکه به گفته «علّامه مجلسی» (رضوان الله تعالی علیه) در «بحار الانوار»، ریاست بر دو گونه تقسیم می شود، حق و باطل، سپس برای ریاست حق مثال به متصدی شدن مقام فتوا و تدریس و وعظ می زند و می گوید: کسی که اهلیت این کار را دارد و عالم به متون کتاب و سنت است و هدفش هدایت خلق و تعلیم مسائل دین باشد این از نوع ریاست حق است که گاه وجوب عینی یا کفائی دارد، ولی کسی که آگاهی از این امور ندارد یا آگاهی دارد ولی هدفش تنها شهرت طلبی و جلب قلوب و تحصیل مال و مقام است این از نوع ریاست باطل است و این کار کسانی است که به صفت رذیله جاه طلبی گرفتارند.
سپس از بعضی از محققان نقل می کند که معنی «جاه» همان تملک دلها و نفوذ در آنهاست. و حکم آن حکم تملک اموال است، اینها همه از اموری است که جزء اهداف زندگی دنیا می باشد و با مرگ پایان می یابد و دنیا مزرعه آخرت است؛ پس کسی که از این امور زاد و توشه ای برای آخرت برگیرد سعادتمند و خوشبخت است و کسی که آن را وسیله هوسرانی قرار دهد بدبخت و بیچاره است «2».
در واقع کسانی که مقام را برای رسیدن به اهداف مقدس اجتماعی و انسانی و به تعبیر دیگر برای اهداف
الهی می طلبند نه جاه طلبند و نه مقام پرست؛ آنها در خط امیر مؤمنان علی علیه السلام حرکت می کنند که می فرماید: «امَا وَالَّذی فَلَقَ الحَبَّهَ وَ بَرَأَ النّسَمَهَ لَوْ لا حُضُورُ الحاضِرِ وَ قیامُ الْحُجَّهِ بِوُجُودِ النَّاصِرِ وَ ما اخَذَ اللَّهُ عَلَی العُلَماءِ الّایُقَارُّوا عَلی کِظَّهِ ظَالِمٍ وَ لا سَغَبِ مَظْلُومٍ لَأَلْقَیْتُ حَبْلَها عَلی غَارِبِها وَ لَسَقَیْتُ آخِرَها بِکَأسِ اوَّلِها؛ آگاه
______________________________
(1). فرقان، آیه 74.
(2). بحار الانوار، جلد 70، صفحه 147 به بعد (با تلخیص).