اخلاق در قرآن جلد 3 صفحه 214

در حدیثی از امیر مؤمنان علی علیه السلام می خوانیم: «اعْتِیادُ الْکِذْبِ یُورِثُ الْفَقْرُ؛ عادت کردن به دروغ گویی سبب فقر و تنگدستی است». «1»

و در حدیث دیگری از رسول اکرم صلی الله علیه و آله می خوانیم: «الْکِذْبُ یُنَقِّصُ الرِّزْقَ؛ دروغ از روزی انسان می کاهد». «2»

این کاهش رزق ممکن است از آثار زیانبار معنوی دروغ باشد، و یا از آثار ظاهری و اجتماعی، چرا که دروغگو اعتماد مردم را از دست می دهد و با از دست دادن اعتماد عمومی فعالیت اقتصادی او محدود می شود، و همین امر سبب نقصان رزق و روزی او می شود.

انگیزه های دروغ

دروغ مانند سایر صفات رذیله سرچشمه های مختلفی دارد که مهمترین آنها به شرح زیر است:

1- ضعف ایمان و اعتقاد. چرا که اگر دروغگو به علم و قدرت خداوند و وعده های او اعتماد کافی داشته باشد هرگز برای رسیدن به اموال دنیا یا تحصیل جاه و مقام، دروغ نمی گوید و موفقیت خود را در دروغ گویی نمی بیند. از فقر نمی ترسد، از پراکنده شدن مردم و بر باد رفتن نفوذ اجتماعی خود هراس ندارد و مقام و قدرت را از سوی خدا می داند و

برای حفظ آن به دروغ متوسل نمی شود. لذا در روایتی از امام باقر علیه السلام می خوانیم: «جانِبُوا الْکِذْبَ فَانَّ الْکِذْبَ مُجانِبُ الْایْمانِ؛ از دروغ کناره گیری کنید، چرا که دروغ از ایمان جدا است». «3»

2- دیگر از سرچشمه های دروغ ضعف شخصیت و عقده حقارت است، افرادی که گرفتار این ضعف ها هستند، برای پوشاندن ضعف خود متوسل به دروغ می شوند. در حدیثی از رسول خدا صلی الله علیه و آله می خوانیم: «لایَکْذِبُ الْکاذِبُ الّا مِنْ مَهانَهِ نَفْسِهِ عَلَیْهِ؛ کسی دروغ نمی گوید مگر به خاطر بی ارزش بودن خودش در نظر خویش». «4»

______________________________
(1). بحار الانوار، جلد 69، صفحه 261.
(2). میزان الحکمه، حدیث 17463.
(3). بحار الانوار، جلد 66، صفحه 386.
(4). کنز العمّال، حدیث 8231 (جلد 3، صفحه 625).