اخلاق در قرآن جلد 3 صفحه 427

کسی برای دعوت به دین باقی نمی ماند، بیایید پراکنده شویم تا زمانی که پیامبری که عیسی علیه السلام به ما وعده داده است ظاهر شود- مقصودشان محمّد صلی الله علیه و آله بود- آنها به غارهای کوه ها پناه بردند، و آیین رهبانیّت را به وجود آوردند» «1» (بنابراین رهبانیت جزء آیین مسیح علیه السلام نبود، روشی بود که در شرایط خاصّی، جمعی

از پیروان مسیح علیه السلام برای حفظ خود به وجود آوردند.

احادیث مخالف و معارض!

در برابر روایات بالا، روایاتی در منابع حدیث آمده است که نشان می دهد انزواطلبی مطلوب و دقیقاً در تضاد با روایات و بحث های سابق است، از جمله:

1- در حدیثی از پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله می خوانیم: «الْعُزْلَهُ عِبادَهٌ؛ گوشه گیری عبادت است». «2»

2- در حدیث دیگری از امام امیر المؤمنین علیه السلام آمده است: «مَنْ انْفَرَدَ عَنِ النَّاسِ انَسَ بِاللَّهِ سُبْحانَهُ؛ کسی که از مردم جدا شود، با خدا انس می گیرد». «3»

3- در حدیث دیگری از همان حضرت آمده است: «فِی اعْتِزالِ ابْناءِ الدُّنْیا جَماعُ الصَّلاحِ؛ در جدایی از مردم دنیا، مجموعه مصلحت ها است». «4»

4- و نیز در حدیث دیگری از همان حضرت آمده است: «فِی الْانْفِرادِ لِعِبادَهِ اللَّهِ کُنُوزُ الْارْباحِ؛ در جدایی از مردم برای عبادت پروردگار، گنج های منفعت ها نهفته است.» «5»

5- در حدیثی از امام کاظم علیه السلام می خوانیم که به هشام بن حکم فرمود: «الصَّبْرُ عَلَی الْوَحْدَهِ عَلامَهٌ عَلی قُوَّهِ الْعَقْلِ فَمَنْ عَقَلَ عَنِ اللَّهِ اعْتَزَلَ عَنِ الدُّنْیا وَ الرَّاغِبِیْنَ فِیْها وَ رَغِبَ فی ما عِنْدَاللَّهِ ...؛ صبر بر تنهایی دلیل قوت عقل است، کسی که عقل الهی داشته باشد، از اهل دنیا و دنیاپرستان، دوری می گزیند و به آنچه در نزد خداست رغبت می ورزد». «6»

این احادیث گواهی می دهند که انزوا و دوری از مردم، نشانه عقل و دانش و

______________________________
(1). مجمع البیان، جلد 9، صفحه 243، ذیل آیه 27 حدید.
(2). میزان الحکمه، جلد 3، حدیث 12884.
(3). شرح غرر الحکم، جلد 5، صفحه 338.
(4). همان، جلد 4، حدیث 6505، صفحه 406.
(5). همان، حدیث 6504.
(6). بحار الانوار، جلد 67، صفحه 111.

اخلاق در

قرآن، ج 3، ص: 458

سبب حضور قلب در عبادت و رسیدن به انواع فوائد است.

6- در حدیث دیگری از امام صادق علیه السلام آمده است: «انْ قَدَرْتَ انْ لا تَخْرُجَ مِنْ بَیْتِکَ فَافْعَلْ، فَانَّ عَلیْکَ فی خُرُوجِکَ الّا تَغْتابَ وَ لاتَکذِبَ وَ لا تَحْسُدَ وَ لا تُرائِیَ وَ لا تَتَصَنَّعَ وَ لا تُداهِنَ؛ اگر بتوانی که از خانه ات بیرون نروی چنین کن، زیرا هنگامی که بیرون نروی غیبت نخواهی کرد، و دروغ نخواهی گفت و حسد نمی ورزی و ریا نمی کنی و تصنع و مداهنه نخواهی کرد». «1»

7- امام امیر المؤمنین علیه السلام می فرمود: «سَلامَهُ الدِّینِ فِی اعْتِزالِ النَّاسِ؛ سلامت دین در گوشه گیری از مردم است.» «2»

8- این بحث را با حدیث دیگری از امام امیر المؤمنین علی علیه السلام پایان می دهیم هر چند حدیث در این زمینه بسیار است: فرمود: «مَنْ اعْتَزَلَ النَّاسَ سَلِمَ مِنْ شَرِّهِمْ؛ کسی که از مردم کناره گیری کند، از شرّ آنها در امان خواهد بود.» «3»

*** گاه طرفداران مسأله عُزلت و گوشه گیری که در میان صوفیه و مرتاضان، هواخواهان بسیاری داشتند به بعضی از آیات قرآن نیز توسل می جستند، از جمله آیه 16 سوره کهف که می فرماید: «وَ اذِ اعْتَزَلُتمُوهُمْ وَ ما یَعْبُدوُنَ الَّا اللَّهَ فَأْوُوْا الَی الْکَهْفِ یَنْشُرْ لَکُمْ رَبُّکُمْ مِنْ رَحْمَهٍ وَ یُهَیَّی ءْ لَکُمْ مِنْ امْرِکُمْ مِرْفَقا؛ هنگامی که از آنان و آنچه جز خدا می پرستند، کناره گیری کردید، به غار پناه برید که پروردگارتان رحمتش را بر شما می گستراند، و در برابر این امر (وحشتی که از کفّار دارید) آرامشی برای شما فراهم می سازد».

همچنین به سخن ابراهیم که در سوره مریم آیه 48 و 49 آمده است تمسک می جویند، آنجا

که می گوید: «وَ اعْتَزِلُکُمْ وَ ما تَدْعُونَ مِنْ دوُنِ اللَّهِ وَ ادْعُوا رَبِّی عَسی الّا اکُونَ بِدُعاءِ رَبّی شَقِیّاً- فَلَمَّا اعْتَزَلَهُمْ وَ ما یَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ وَهَبْنا لَهُ اسْحاقَ وَ یَعْقُوبَ وَ کُلًّا جَعَلْنا نَبِیّاً؛ و از شما و آنچه غیر خدا می خوانید کناره می کنم و پروردگار را

______________________________
(1). فروع کافی، ج 8، ص 128.
(2). شرح غرر، جلد 4، حدیث 5609، صفحه 140.
(3). همان، جلد 5، حدیث 8151، صفحه 238.