اخلاق در قرآن جلد 3 صفحه 95

آزادی بیشتری احساس می کند، و مطالبی را که به صورت جدی قادر بر بیان آن نبود، در لباس شوخی و طنز بیان می کند.

اضافه بر این گاه غیبت با تعبیرات صریح (به اصطلاح دلالت مطابقی و تضمّنی) انجام می گیرد، و گاه به دلالت های التزامی و تعبیرات کنایی که ابلغ من

التّصریح است، مثلًا هنگامی که سخن از مؤمنی به میان می آید می گوید بگذریم، شرع مقدس دهان ما را در اینجا بسته است، و با این تعبیر نشان می دهد که او مرتکب گناهان زشتی شده است و ای بسا اگر صریحاً بیان می کرد، چیز کمی به نظر می رسید، اما چون با اشاره اجمالی بیان می کند ذهن طرف به سراغ هر گناهی می رود.

یا این که می گوید: فلان کس دارای صفات بسیار خوبی است ولی ... سپس سکوت می کند.

و گاه در مقام خیرخواهی و دلسوزی می گوید: «خداوند عاقبت فلان کس را به خیر کند». یا می گوید: من از عاقبت او سخت بیمناکم و در واقع گناه را در لباس طاعت عرضه می کند. و به گفته بعضی از بزرگان مرتکب گناه مضاعفی می شود، هم غیبت و هم ریاکاری، غیبت از این نظر که با همین گفتار سر بسته، معایب زیادی را به طرف نسبت داده است، ریاکاری از این نظر که می خواهد بگوید من اهل غیبت نیستم و مطیع فرمان پروردگارم.

انگیزه های غیبت

غیبت از گناهانی است که عوامل بی شماری دارد، که هر کدام به تنهایی می تواند سرچشمه غیبت شود، از جمله:

1- حسد 2- خودخواهی و خود برتر بینی 3- غرور و نخوت 4- انحصارطلبی 5- کینه توزی 6- جاه طلبی 7- دنیا پرستی و علاقه به مال و مقام 8- ریاکاری 9- تزکیه نفس و اظهار پاکی و تقوا 10- ایجاد سرگرمی ناسالم 11- سوء ظن 12- انتقام جویی 13- تشفّی قلب و فرونشاندن غضب 14- سخریه و استهزاء و امور دیگری از این قبیل.