اندیشه های اقتصادی در نهج البلاغه صفحه 170

اول:علاقه به علم و یاد گیری

توسعه نیازمند دانش و تخصص و کار مثمر ثمر و سودمند است طبیعت انسان نیز با کار خیر سرشته شده است از اینرو عوامل و انگیزه های مثبتی وجود دارد که انسان را دائما به سوی پیشرفت سوق می دهد و نیز احساسی در اوست که توجه اش را به سوی جامعه معطوف می کند اینها عناصری است که برای شکل گیری شخصیت انسانی که می خواهد در امر توسعه مشارکت داشت باشد؛ ضروری است تا بتواند با مشکلات پیشرفت اقتصادی دست و پنجه نرم کند و در صورت نبود چنین انسانی نمی توان به امر توسعه دست یافت اگر چه همه ابزارها و عوامل دیگر فراهم باشد بدون تردید دین تأثیر زیادی در شکل گیری شخصیت چنین انسانی دارد دانشمندان علم اقتصاد به اندیشه های مارتین لوتر اشاره می کنند که نهضت اقتصادی بزرگی را در اروپا به راه انداخت که هنوز هم ثمره آن در خدمت جامعه بشری است اندیشه های این اصلاح گر مسیحی توانست عقل انسان را از

قید و بند کلیسا آزاد کند و در نتیجه اندیشه و تفکر نیز آزاد شد و در حیات انسان روح تازه ای دمیده شد و روشنفکران دانشمندان مخترعان و مکتشفان از متن جامعه برخاستند پس اگر جنبش پروتستان با الهام از نفخه روح بخش اسلام توانست جامعه اروپا را متحول کند چرا خود اسلام نتواند چنین تحولی را در جامعه اسلامی پدید آورد.

با نگاهی به آیات قرآن و سنت پیامبر و احادیث و اقوال در می یابیم که اسلام بر ساختن انسانی مسئولیت پذیر تأکید دارد زیرا تمی توان بر انسان مسئولیتهای را تحمیل کرد؛ که توان انجام آنرا ندارد.

امام علی علیه السلام همه ویژگیهای چنین انسانی را در یکی از گفتارهای خود یعنی خطبه همام به هنگام ذکر صفات پرهیزگاران بر می شمرد.

امام علیه السلام ابعاد شخصیت پرهیزگاران را چنان ترسیم کرده اند که زبان هر انسان ادیب و شاعری از بیان آن قاصر است و نیز هیچ نقاشی نمی تواند چنین تابلوی زیبایی با کلمات بیافریند و ما به هنگام بیان ویژگی های انسان توسعه گرا به تفصیل درباره این گفتار امام سخن خواهیم گفت.

تقریبا همه کارشناسان اقتصادی به وجود رابطه ای مثبت میان آموزش و توسعه اتفاق نظر دارند فاجر لیند می گوید:بررسیهای علمی نشان می دهد که تعلیم و تربیت پیامد مثبتی در جامعه حتی در روستاها دارد کشاورزانی که آموزش دیده اند معمولا بیشتر از کشاورزان بیسواد تولید می کنند گزارشی در سال 1980 حاکیست کشاورزانی که دوره های آموزشی را گذرانده اند در طول چهار سال سودهایشان از کشت 4/7% بیشتر از کشاورزانی بوده است که آموزشهای لازم را ندیدند.

البته هر آموزشی معیار نیست بلکه آموزشی لازم است که بتواند انسان را برای انجام وظایف

مهم در جامعه آماده سازد؛ امام علی علیه السلام در خطبه متقین از آن به علم نافع تعبیر می کند و می فرماید:

وقفوا أسماعهم علی العلم النافع لهم گوش بر دانستن چیزی نهاده اند که خطبه ها:193 ? آنان را سود رساند