اندیشه های اقتصادی در نهج البلاغه صفحه 172

رفاه را در پهنه گیتی به ارمغان می آورد.

دوم:نیروی کار

نیروی کار به مقدار مفید کار اطلاق می گردد. ولی نیروی اشتغال به حجم کار کل جامعه گفته می شود و این امر از شاخصهای لازم در جوامعی است که در مسیر توسعه گام برمی دارند از اینرو کشورهایی که می خواهند پیشرفت کنند می کوشند که از تمام تواناییهای خود در زمینه اشتغال و نیز از خلاقیتهای افراد بهره ببرند.

البته تنها کار و تلاش کارگران کافی نیست بلکه نوع و تقسیم کار نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار است و از مظاهر پیشرفت که اقتصاد دانان روی آن تأکید می ورزند آن است که توان کاری یا نیروی اشتغال جامعه به سوی صنعت گرایش داشته باشد اینان دریافته اند که کشورهای صنعتی که دارای درآمدهای کلان هستند توان کاری جامعه را در زمینه های صنعتی متمرکز کرده اند و کشورهای صنعتی نظیر ایالات متحده بریتانیا و آلمان دویست سال پیش یعنی در سال 1800 میلادی کشورهای غیر صنعتی بودند بطوری که 90% توان کاری جامعه را در بخش کشاورزی متمرکز کرده بودند در حالی که امروز کشاورزی تنها 3% از فعالیتهای جامعه را به خود اختصاص داده است. و بر این اساس توان کاری جامعه در بخش صنعت روزنامه همشهری:دولت،صنعت،توسعه 21/5/1375. ? متمرکز شده است؛ که بیانگر پیشرفت جامعه در این بخش صنعت متمرکز شده است؛ که بیانگر پیشرفت جامعه در این بخش است ولی در کشورهای کم درآمد کشاورزی 69% و صنعت 15% از فعالیتهای جامعه را به خود اختصاص داده است.- گزارشی درباره توسعه درسال 9941م

اما اسلام تا حدودی با این نظر مخالف است زیرا اسلام در عین حال که به صنعت

را تشویق می کند ولی کشاورزی را اصل می داند از نظر اسلام کشاورزان گنجینه های زمینند و اگر قرار باشد که به توصیه کارشناسان اقتصادی عمل شود و توان کاری جامعه در بخش صنعت صرف گردد پس چه کسی به کشاورزی بپردازد و قرص نان جامعه را تأمین کند.

بنابر این باید برای هدایت نیروی اشتغال جامعه با توجه به گوناگونی نیازها برنامه ریزی درستی صورت گیرد اسلام به عنوان یک نظام زندگی به این امر بسیار توجه کرده است در بیشتر احادیث و روایات نیز بر کشاورزی و اصلاح اراضی تأکید شده است این امر بی توجهی به صنعت و دیگر کارها از قبیل تجارت و غیر آن نیست زیرا که:

اولا:صنعت در گذشته بسیار محدود بود و وسایل و ابزار صنعتی مانند امروز اختراع نشده بود و صنعت در امور ساده زندگی که جامعه در جنگ و صلح بدان نیاز داشت محدود می شد.

ثانیا:اصل تقسیم کار امری حتمی برای جوامع است؛ کشورهایی که با کمبود آب و زمینهای مناسب کشاورزی مواجه هستند ناگزیر باید به فعالیتهای دیگر روی آورند بعنوان مثال در صدر اسلام ساکنین مکه فعالیت تجاری داشتند چون زمینهای مکه سنگلاخ و غیر قابل کشاورزی بود.

وقتی قلمرو حکومت اسلامی گسترده شد اصل تقسیم کار نیز به اجرا درآمد چون بخش زیادی از این زمینهای پهناور؛ فاقد عناصر کشاورزی بود از فعالیتهای دیگری روی آن صورت پذیرفت از قبیل:استخراج معادن یا نفت،تأسیس کارخانه و به عنوان مثال عربستان سعودی و اردن برای دستیابی به سرمایه مطلوب جهت توسعه می کوشند تا منابع معدنی زمینهایشان را استخراج کنند در حالی که کشور سودان دارای زمینهای کشاورزی حاصلخیزی است یا