اندیشه های اقتصادی در نهج البلاغه صفحه 201

مانع دوم: بیکاری پنهان

از نشانه ها و مظاهر عقب ماندگی اقتصادی آن است که کارآیی بخش کارگری در کشورهای در حال توسعه کمتر از کشورهای پیشرفته است لذا هنگامی که گفته می شود میانگین نیروی کار50 درصد است.منظور آن نیست که همه این مقدار بطور کامل به کار می پردازد بلکه کار مفیدی را که یک کارگر در طول مدت کار روزانه انجام می دهد بسیار کمتر

از توان کاری وی است این وضعیت از چند عامل ناشی می شود:

1- عوامل طبیعی: قدرت و استعداد حاصلخیزی زمین، برنامه کشت موسمی را بر کشاورز تحمیل می کند لذا کشاورزان در موسم های خاصی به کشت می پردازند و سپس به انتظار فرا رسیدن موسم دیگر بیکار می مانند به عنوان مثال، در کشور ایران روزهای کار برای یک دهقان حدود 108 روز در سال است یعنی کمتر از 33/0 روزهای سال به کار اشتغال دارد در- قره باغیان، مرتضی: اقتصاد رشد و توسعه ص 46. ? کشورهای دیگر نیز کشاورزان چنین وضعی دارند ولی این مشکل قابل حل است و آن اجرای قانون احیای زمین است.

در نتیجه وقتی زمین برای کشت مساعد نباشد، کشاورز می تواند از زمینی دیگر استفاده کند و بدین ترتیب بیکار نخواهد ماند.

قانون احیای زمین از احکام مهم اقتصاد اسلامی است که رسول الله صلی الله علیه و آله وضع کرد و امیرالمومنین علیه السلام نیز از آن پیروی کرد، ایشان می فرماید:

من أحیی أرضا میته من المسلمین فلیعمرها ولیود خراجها

هر کس از مسلمانان زمین مواتی را احیا کند باید آن را آباد نگه دارد و خراج آن را بپردازد - وسایل الشیعه 2/143. ?

2- عوامل روانی: همیشه عده ای از کارگران هستند که کارآیی مطلوب ندارند، آنان در طول هشت ساعت کار، دو ساعت کار مفید انجام می دهند، و بقیه وقت خود را به تنبلی و کم کاری سپری می کنند اسلام تشویق می کند که شخص دست از کم کاری سهل انگاری بردارد؛ امام علیه السلام می فرماید:

((من أطاع التوانی ضیع الحقوق؛ هر که در کارها سستی پیشه کند- کلمات قصار: 231. ? حقوق خویش را تباه کرده است))