اندیشه های اقتصادی در نهج البلاغه صفحه 203

و درباره کسب تجربه می فرماید:

و من التوفیق حفظ التجربه؛ تجربه اندوزی نشان پیروزی است.- کلمات قصار: 202. ?

مانع سوم: عدم آگاهی از منابع طبیعی

باید گفت که پاره ای از کشورها شناخت کاملی از امکانات مادی خود ندارند نباید از نظر دور داشت که خداوند سبحان برای هر ملتی نوعی نعمت قرار داده است، اینگونه نیست که ملتی فقیر و ملتی ثروتمند باشند، بلکه ملت ناآگاهست، یعنی از آنچه خداوند روزی او قرار داده بی خبر است و نیاز به مدت زمانی طولانی دارد تا وسایل علمی اش پیشرفت کند و بتواند منابع طبیعی خود را کشف کند به عنوان مثال کشورهای حاشیه خلیج فارس، دو قرن پیش، جز مشتی خاک چیزی در اختیار نداشتند و شاید بعضی از مردم از اینکه در چنین سرزمینی ساکن بودند، اظهار پشیمانی می کردند، از بدشانسی خود می نالیدند که چرا در چنین مکانی قدم به دنیا گذاشته اند.اما امروزه وضع به کلی فرق کرده است بنحوی که بعضی علاقه مند تابعیت یکی از این کشورها را بدست آورند از طرفی شاید امروز کسی باشد که از واقعیت تلخ کشور خود رنج ببرد ولی فردا با شنیدن صدای کارخانه ها و نیروگاهها که سراسر کشورش را پر خواهد کرد، به جنبش و پایکوبی خواهد پرداخت.

این روزها خبرگزاریها از قزاقستان خبر می دهند که مقدار قابل توجهی زغال سنگ که وزن آن به 200 میلیون تن می رسد در نزدیکی یکی از ایستگاههای راه آهن این کشور بدست آمده است که به راحتی قابل انتقال است.

اروپا نیز شش قرن پیش، سرزمینی

عاری از تمدن بود و جیره خوار تمدن شرق، محسوب می شد اما ملتهای اروپا نیز با پشت گذاردن شبهای ظلمانی جهل و نادانی، طبیعت پیرامون خود را شناختند و صخره های سخت را به انرژی تبدیل کردند و از آهن برجهای سر به آسمان کشیده و وسایل حمل و نقل ساختند قرآن کریم نیز انسان را به سعی و تلاش تشویق می کند.

...وأمشوا فی مناکبها و کلوا من رزقه و الیه النشور ،...

بر روی آن سیر کنید و از رزق خدا بخورید، چون از قبر بیرون آیید به سوی او می روید. - ملک: 15. ?

امام علیه السلام نیز با الهام از قرآن، انسان را به سیر و سفر، سعی و تلاش از این طریق، تشویق می کند.