اندیشه های اقتصادی در نهج البلاغه صفحه 226

أما بعد فقد بلغنی عنک أمر ان کنت فعلته فقد أسخطت ربک و عصیت امامک و أخزیت أمانتک، بلغنی انک جردت الارض فأخذت ما تحت قدمیک و أکلت ما تحت یدیک، فارفع الی حسابک و اعلم ان حساب الله أعظم من حساب الناس و السلام

از تو خبری بر من رسید اگر چنان باشد که خبر داده اند، پروردگارت را خشمگین ساخته ای و بر امام خود عصیان ورزیده ای و امانت را خوار و بی مقدار شمرده ای، مرا خبر داده اند که زمین را از محصول عاری کرده ای و هر چه زیر پایت بوده، بر گرفته ای و هر چه بدستت آمده، خورده ای، حساب خود را نزد من بفرست و بدان که حساب کشیدن خدا از حساب کشیدن آدمیان شدیدتر است. - نامه ها: 40. ?

وقتی شنید که ((مصقله)) فی ء را

بین خویشاوندان عربش تقسیم کرده است نامه ای مشابه به او نوشت. هنگامی که حاکم با کار گزارانش اینگونه رفتار کند و قاطعانه از آنان حساب بکشد و هیچگونه شک و تردیدی را در اجرای قانون بخود راه ندهد.چنین جامعه ای شایسته حاکمیت قانون و امنیت و استقرار است.

اما فرصتها نیز برای همه یکسان است و زندگی سراسر فرصت است و بطور یکسان در اختیار همه قرار دارد.نعمت های الهی نیز بر گروهی خاص محدود نمی شود بلکه همه از این نعمتها برخوردارند.چون خداوند برای خود، بندگان برگزیده ای ندارد.امیرالمومنین علی علیه السلام در این خصوص می فرماید:

الرزق مقسوم و الایام دول و الناس شرع سواء

روزی تقسیم شده است و روزگار در گردش است و مردمان یکسان و برابرند. - غررالحکم: 2/131. ?

بنابراین نعمتهای الهی بدون استثنا به همگان اختصاص دارد وقت نیز سرمایه هر انسانی در این زندگی است پس باید در استفاده از آن کوشید چون مردم در بهره گیری از این نعمتها یکسانند، وقت نیز در اختیار همه است و همه بطور یکسان می توانند از آن بهره ببرند.

چهارم: وضع قانون

می توان به وضع قانون درباره اراضی و چگونگی مالکیت زمینهای کشاورزی و غیر کشاورزی اشاره کرد اقتصاددانان کلاسیک مشکل زمین را اساس مشکلات اقتصادی می دانند، زیرا واقعیت تلخ استثمار و استعباد تلاش کارگر در این مشکل منعکس می گردد، تولید را نیز کاهش می دهد، ((رودین وورند)) درباره علل و انگیزه های فقر در منطقه خاورمیانه می گوید: