اندیشه های اقتصادی در نهج البلاغه صفحه 229

ای کمیل، علم بهتر از مال است. علم ترا نگه می دارد و تو باید مال را نگه داری، مال به هزینه کردن کاسته می شود و حال آنکه، از علم هر چه انفاق کنی، افزونتر شود. و آنچه با مال پرورده شود با زوال مال زوال می یابد.- کلمات قصار: 139. ?

امام علی علیه السلام در وصیت خود به فرزندش امام حسن علیه السلام برنامه تربیتی کاملی را ارایه می دهد که جوانب مختلف زندگی اعم از اقتصادی، اجتماعی و سیاسی را در بر می گیرد. امام علی علیه السلام در تشویق به یاد گیری علم سودمند به فرزندش می فرماید:

و اعلم انه لا خیر فی علم لا ینفع و لا ینتفع بعلم لا یحق تعلمه

بدان در دانشی که در آن فایدتی نباشد، خیری نباشد و علمی که از آن سودی حاصل نیاید، آموختنش شایسته نبود. - نامه ها: 31. ?

و نیز می فرماید:

و انما قلب الحدث کالارض الخالیه ما القی فیها من شی ء قبلته، فبادرتک بالادب قبل أن یقسو قلبک و یشتغل لبک، لتستقبل بجد رأیک من الأمر و ما قد کفاک أهل التجارب بغیته و تجربته، فتکون قد کفیت موونه الطلب

دل جوانان نوخاسته چونان زمین نا کشته است که هر تخمی در آن افکنند، بپذیرش و بپروردش. من نیز پیش از آنکه دلت سخت و اندرز ناپذیر شود و خردت به دیگر چیزها گراید. چیزی از ادب به تو می آموزم تا به جد تمام به کارپردازی و بهره خویش از آنچه اهل تجربت خواستار آن بوده اند و به محک خویش آزموده اند، حاصل کنی و دیگر

نیازمند آن نشوی که خود، آزمون از سرگیری. - نامه ها: 31. ?

آری، اینها عناصر تربیت و پرورش استعدادهاست بطوریکه امام می کوشد، حس حقیقت جویی را از طریق علم سودمند و نیز از لابلای تجارب دیگران در وجود فرزندش بارور سازد. در ادامه امام علیه السلام به ارائه تجربیات خود می پردازد و از فرزندش می خواهد که از آنان پند بگیرد و از نتایج آن بهره ببرد.

مفاهیمی که باید تصحیح گردد